Synodeverslag week 14 - Raad van Advies Huwelijk & Echtscheiding
D.J. Bolt
16-04-11
De synode van Amersfoort-Centrum stelde een Raad van Advies (RvA) waarvan de belangrijkste taak is om kerkenraden te dienen met adviezen op het gebied van huwelijk en echtscheiding en hertrouwen. Verder heeft de raad een informerende en voorlichtende taak op dit gebied.
Genoemde synode heeft een instructie vastgesteld volgens welke de RvA moet werken. De raad diende een voorstel in bij de synode van Harderwijk voor een belangrijke wijziging. Het was m.n. deze wijziging die de bespreking beheerste. Zie voor Rapport deputaten Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding op de GKv-site.
TOELICHTING RVA
RvA - Br. J.W.A. van Dommelen
- Het aantal adviesaanvraag is over het laatste jaar ongeveer 20 volgens de laatste gegevens.
- De aanscherping van de instructie om beide partijen te horen heeft vooral te maken met fundamentele beginselen van procesrecht.
- Nader extern onderzoek is gewenst naar het handelen van kerkenraden nadat ze advies hebben ontvangen, welke preventieve maatregelen zijn genomen, aantal tweede huwelijken en de trend daarin, etc.
- Zr. H.A. Snoeijer-Hoekstra treedt af. Ze heeft heel veel werk voor de raad gedaan.
- Secundus is geworden ds. K. de Vries te Hilversum.
BESPREKING RONDE 1
Br. Judels
Ik heb veel waardering voor het werk dat is gedaan. En voor de kwetsbare opstelling van deputaten t.a.v. het eigen bestaansrecht. Hebben deputaten daar zelf al gedachten over?
Ds. Oostland
Ik steun het instellen van een onderzoek. Daar zijn de kerken mee gediend. Waarom is er al niet een voorstel geformuleerd?
Over de wijziging in instructie: zorgvuldigheid is terecht, maar is daarmee de adviesrol van de RvA niet veranderd in de rol van een appelinstantie die een onafhankelijk oordeel wil vellen?
Br. Feenstra
Wat zou zo'n onderzoek opleveren, wat worden we er wijzer van?
We moeten eerder aan andere zaken denken als: waar kan het handelen van kerkenraden verbeteren; wat gebeurt er op het gebied van preventie en professionele hulpverlening. En dan die ervaring weer doorgeven. Dat levert meer op dan aantallen meten.
Ds. Harmannij
De wijziging van de instructie is toch niet onontkoombaar? Alleen als je anders gaat denken over een andere rol van de RvA, namelijk niet meer die van adviseur aan kerkenraden. Als je beide parijen gaat horen, krijgt het advies een andere status. Nu is de kerkenraad cliënt. Met de wijziging wordt de RvA een kerkelijke rechtbank. Dan gebeurt er veel meer. De consequentie is dat het advies een veel zwaardere lading krijgt. De RvA wordt als een rechtbank die een ex cathedra uitspraak doet.
Waar moet men naar toe indien men het niet eens met de uitspraak? Dan is weer een commissie van beroep nodig. Dus nog weer een andere instantie.
Ook gemeenteleden willen dan een ingang bij de RvA of beter of Raad van Oordeel.
De synode moet dit onder ogen zien.
Ds. Feijen
Heb vergelijkbare bezwaren als Harmannij. De instructie RvA kan wel goed werken als kerkenraden er op de juiste wijze gebruik van maken.
Met de voorgestelde wijziging verschuift het karakter van het werk naar 'geding beslechten'. Van advies naar optreden in geschil, van pastoraal naar juridisch. Moet je dat willen? Kan eerlijk advies alleen zo bereikt worden?
Br. Aartsma
Sluit aan bij Harmannij. Dit is een omslag in de taak van de deputaten. Er ontstaat een juridische inmenging. Kerkordelijk en gerechtelijk gaan niet samen.
Waarom wordt het bestaansrecht ter discussie gesteld? Er is toch uitstekend gefunctioneerd?
Ds. Van Dijk
Als Harmannij. Bovendien offer je de anonimiteit op. Je komt in een andere sfeer terecht.
Ds. Leeftink
Ik heb waardering voor het rapport.
De activiteiten van de RvA omvatten ontwikkeling van programma's te distribueren via een website. Maar er is daarvoor geen capaciteit. Leg dat dan elders neer. De instructie op dit punt eruit halen.
RvA - Br. Van Dommelen
Het ongemak van de instructie zit daarin dat een advies moet worden gegeven op basis van een uitgebreide schets van wel 3 à 4 pagina’s die soms een periode van jaren beslaat. Dan komen vragen op of we wel goed en wijs hebben geadviseerd. Heeft een kerkenraad de zaak ook gekleurd en eigen accenten gelegd? Maar je moet het er mee doen. Terwijl het kerklid niet aan het woord is gekomen misschien wel zelfs geciteerd.
Er moet recht worden gedaan aan beide standpunten om zeker te weten dat de gegeven achtergronden etc. correct zijn. Als het betrokken kerklid dat wil vertellen dan moet je dat aanhoren, hem in elk geval in de gelegenheid stellen. Zo weet je zeker dat hij of zij gekend is om zijn eigen situatie weer te geven. Je kunt dan op de juiste manier oordelen. Nog steeds geef je slechts een advies maar op een zo zorgvuldig mogelijke manier. Een advies om 'aldus te oordelen'. Het gaat hierbij om het oerbeginsel van hoor en wederhoor.
Kerkenraden nemen het advies heel serieus en vaak ook over. Maar het is wel hun besluit. Op zekere hoogte is de kerkenraad cliënt. Eigenlijk zou een kerklid ook een RvA moeten hebben. Wij komen in de nieuwe situatie met een zekere afweging van twee presentaties. Daarop berust de kern van ons oordeel.
Er hoeft geen vrees te zijn voor een appel of beroep. Het gaat immers om niet meer dan een advies aan de kerkenraad, de partij die de beslissing neemt. Geen beroepsinstantie is dus nodig. Het gaat alleen om een zorgvuldige manier van adviseren.
RvA - Ds. Van Benthem
Over het bestaansrecht van de RvA is nog niet verder nagedacht. Daar groei je wel naar toe.
Inderdaad zijn we niet instaat om zelf materiaal te ontwikkelen. Er is geen bezwaar dit uit de instructie te halen, maar het werk moet wel gebeuren. Laat het zolang er geen alternatief is, maar staan.
Wat de onderzoeksvragen betreft die kunnen met andersoortige vragen worden aangevuld. Er kan meegenomen worden op welke wijze preventief gewerkt wordt bijvoorbeeld.
Ds. Feijen ziet een verschuiving van pastoraal naar juridisch. In onze beleving is het net andersom. Dus niet even op afstand een oordeel geven maar mensen in de ogen kijken. Dat is pastoraal.
RvA - Van Dommelen
Ja, de anonimiteit wordt opgeofferd omdat je probeert je meer te verbinden met de situatie. Uiteraard wel met de distantie die je als RvA moet houden. Maar je kunt zo wel meer helpen.
BESPREKING RONDE 2
Br. Aartsma
Het zijn twee verschillende processen. Het ene is dat de kerkenraad optreedt als onderherder van Christus. Niks denken in partijen, maar geestelijk en pastoraal handelen. Het andere is handelen volgens de deputaten die denken aan oordelen in een geschil. Dat is het verschil.
Br. Harmannij
Deputaten willen rechtdoen aan beide standpunten. Daarmee is hun blikrichting gewijzigd. Er staan dan twee partijen tegenover elkaar. Maar ze moeten terughoudend zijn, ze hebben een bescheiden rol van adviseren op afstand, van achter het beeldscherm. Anders wordt het een kerkelijke rechtbank waar een kerklid probeert zijn verhaal zo goed mogelijk voor voetlicht te brengen.
De kerkenraad kan een advies overnemen. Maar het blijft zijn verantwoordelijkheid.
Ik handhaaf daarom het amendement de instructie niet te wijzigen op dit punt.
Preses
Aanpassing is nodig op het punt van herbenoemen. Algemene regel is dat er slechts twee keer herbenoemd kan worden, dus drie perioden dienst kan worden gedaan.
RvA - Van Dommelen
Ook de zinsneden over anonimiteit moeten worden verwijderd uit de RvA.
BESPREKING RONDE 2
Ds. Harmannij
Mijn tegenvoorstel is de oude instructie te handhaven.
Ds. Feenstra
Ik heb een hoop waardering voor werk van deputaten maar steun toch tegenvoorstel van Harmannij. Is de kerkenraad partij? Dan zijn we een stadium verder. Is het uit de hand gelopen en hebben we een nieuw probleem. Dat is ook niet op te lossen door een uitgebreide adviessituatie. Inderdaad blijven de verhoudingen niet altijd goed maar je gaat na de procedure als kerkenraad wel door.
Ds. Leeftink
Is voor onderzoek eenmalig 500 euro genoeg? Over echtscheidingen zijn allerlei vragen te stellen. Bijvoorbeeld hoe snel is er een nieuwe partner.
Een kerkenraad is al heel gauw meer dan een pastorale instantie. Hij is vooral vermanend bezig. Gelukkig dat er dan wijkouderlingen c.q. gemeenteleden pastoraal bezig gaan. Het is heel verstandig hoor en wederhoor toe te passen. Het zou erg jammer zijn als dat per amendement eruit zou worden gehaald.
Ds. Moedt
Heb waardering voor werk van deputaten. De uitleg van Van Dommelen heeft verhelderd.
Moet het altijd volgens deze procedure? Kan het ook door de verklaring van de kerkenraad te laten lezen door het kerklid? Er hoeft toch niet standaard hoor en wederhoor te worden toegepast? Door een kerklid wordt het advies wel ervaren als een gerechtelijke uitspraak. Hoe is duidelijk te maken dat het dat niet is?
Ds. Feijen
Ik kom terug op een vraag in eerste ronde. Als de kerkenraad zich aan de huidige instructie houdt, gaat het dan al vaak niet goed? Als je het meldt aan het kerklid? En vraagt of hij of zij er mee instemt? Daarom liever het tegenvoorstel van Harmannij.
Br. Mollema
Ik steun Harmannij maar om een andere reden. Het werk moet nog een jaar worden gedaan maar er is twijfel of het daarna voortgezet moet worden. Dan is het raar om nu nog de instructie te wijzigen. De volgende synode moet dan in feite oordelen over voortzetting van een andere RvA. De voorstellen 4 en 5 zijn inconsequent dan.
Br. Wezeman
Ik ben bijzonder blij met de aanpassing en de toelichting van de deputaten. En dus niet met het tegenvoorstel van Harmannij.
Er moet iets gedaan worden aan het beeld van de adviseur die de informatie van een van de partijen als 'gefundenes Fressen' overneemt. En van een adviseur die niet kan instaan voor kwaliteit.
Het gaat om verificatie van feiten. Anders wordt adviseren buikspreken. Rechtdoen als juridische kwaliteit, is nog geen vonnisvellen. Het gaat om de juiste interpretatie zodat je een goed advies kunt geven. Er worden in de kerk veel te veel adviezen gegeven die je niet af kunt rekenen op kwaliteit.
Ds. Ophoff
Ik ben blij met de RvA. Harmannij vergelijkt zijn eigen kerkrechtelijke adviezen met deze. Dat is te gemakkelijk. Het kerklid zal blijven vragen over een gegeven advies.
Als je als kerkenraad een advies aan de RvA vraagt, betekent dat je er samen naar toe gaat, je doet je verhalen samen in één envelop bij wijze van spreken. Dat is voor het vervolg van het proces van groot belang weet ik vanuit de praktijk van jaren.
Het voorgestelde onderzoek is wel heel beperkt geformuleerd. Ik geef de suggestie mee om bij het onderzoek de TU en GH te betrekken die belang hebben bij een resultaat van zo'n empirisch onderzoek. Veel zegen toegewenst in uw werk.
Ds. Trimp
Uit eigen ervaring weet ik wat er speelt, hoe de raad werkt, wat je moet verwerken. Een zuiver beeld is belangrijk. Bijvoorbeeld over onenigheid over het sluiten van een tweede huwelijk. Maar dan is het nog niet een kwestie van twee partijen. Je kunt je samen tot de RvA wenden. Soms kan er misschien ook nog iemand anders gehoord worden. Dat is geen must, maar kan desgevraagd. We moeten het uit de sfeer van de 'rijdende rechter' halen. Het doel is nauwkeuriger te wegen wat er speelt. Het gaat niet alleen om de kerkenraad, zo heeft de RvA ook nooit gewerkt.
Kan een empirisch onderzoek voor slechts 500 euro?
Ds. Niemeijer
Ik ben op kwaliteit van een advies gespitst, maar val over de terminologie van procesrecht, geschil en partij. De Kerkenraad is geen partij in geschil. Hij heeft een taak van Christus ontvangen. Kerklid en kerkenraad zijn geen gelijke partijen. Daar moeten we goed over doorvragen. De moeite zit in de verwoording.
RvA - Ds. Van Benthem
Volgens Mollema moet je aan het eind van je werk maar niet meer veranderen. Maar volgens ons moet je toch ook tot die tijd je uiterste best doen.
Het gaat om een goed en zuiver advies. Om een zo goed mogelijk beeld. Daarom moet ook het kerklid worden gehoord.
RvA - Br. Van Dommelen
Ik heb geluisterd naar een aantal opmerkingen van fundamentele aard en ben daar van geschrokken. De geestelijke rol van de kerkenraad wordt tegenover fundamentele rechtsbeginselen gesteld. De ene boven de andere. Maar rechtdoen is fundamenteel in de Bijbel. Er zijn twee versies van de werkelijkheid bij verschil van mening, twee partijen A en B. Twee visies, twee standpunten cirkelen rond een zeer gevoelig punt in het leven van een broeder en zuster. Allerlei mensen zijn daarbij betrokken. Het is een zeer aangelegen complex vraagstuk. Dan is een fundamenteel beginsel, te vinden dat de partij die er volop bij betrokken is, gelegenheid krijgt zijn eigen visie op de feiten te geven. Het is maar niet een procedurevoorstel. Het is het hart van het advies. Indien we blijven bij de oude regeling dan volharden we in het geven van een fundamenteel gebrekkig advies. Het is dus van groot belang dit wel te aanvaarden. Het helpt ook mee meer vrede te krijgen als de ander ook een adviesingang heeft.
Advies vragen is nuttig, is een mogelijkheid. De RvA vraagt dus: geef ruimte zodat ieder zijn zegje kan doen. En ook dan nog is de rol van de RvA bescheiden. Als het advies gegeven is de taak achter de rug. Maar de kerkenraad moet verder.
RvA - Ds. Van Benthem
We weten niet wat het onderzoek precies zou moeten gaan kosten.
Tegenvoorstel
Ds. Harmannij
U gebruikt het woord fundamenteel. Zo scherp is het inderdaad, we hebben een totaal verschillende visie. Er is echter niet de tegenstelling die u schetste. De vraag 'welk recht zoek je' is fundamenteel hier. Het advies is andersoortig geworden: een advies in een relatie tussen kerkenraad en kerklid. Daarmee is de RvA tot een soort rechter geworden. Durf als kerkenraad maar eens af te wijken van het RvA advies!
De oude situatie is in overstemming met Rutgers Kerkelijke Adviezen wanneer hij benadrukt: "ik ga af op wat jij me zegt". De cliënt heeft het materiaal aan te reiken, daarna kan de adviseur zijn eigen taak vervullen. Daarvoor moet de kerkenraad eerst een goed beeld krijgen van wat zijn situatie is. Echt pastoraal hoort daar ook vermaan bij. En niet persé jouw visie willen doorzetten. De RvA kan daarin steunen.
En wat br. Wezeman betreft: rechtdoen aan standpunten is geen probleem. Maar het gaat hier om één standpunt namelijk dat van de KR.
STEMMING
Besluit 2: met algemene stemmen aanvaard.
Besluit onderzoek: aanvaard met 5 tegen en 3 onthoudingen.
Besluit 3: met algemene stemmen aanvaard.
Besluit 4 deputatenvoorstel gewijzigde instructie: aanvaard met 10 tegen en 5 onthoudingen. Daarmee is het tegenvoorstel ds. Harmannij verworpen.
Besluit 5: aanvaard met 1 tegen.
Besluit 1: met algemene stemmen aanvaard.