Rond de Schrift

Verbond en doop - 1

D.J. Bolt

10-02-24

Ruim zeventien jaar geleden publiceerden we een korte serie artikelen onder bovenstaande titel. We publiceren ze, geactualiseerd, opnieuw[1]. Maar is dit wel nodig, want gereformeerden, zeker zij die van 'vrijgemaakte origine' zijn wéten toch heel veel over dit onmisbare deel van hun christelijk geloof dat deel uitmaakt van hun diepste overtuiging?! Waarom dan nu toch weer hier uitgebreid aandacht aan gegeven?

De eerste keer dat deze artikelen het licht zagen was in een tijd toen in het noorden van ons land wederdopers zeer actief waren om leden te werven uit reformatorische kerken. Regelmatig moest in onze GKv-gemeente destijds worden afgelezen dat iemand vertrokken was naar bijvoorbeeld de zgn. Vrije Baptisten die vergaderden in de Bethel-gemeente te Drachten van (destijds) ds. O. Bottenbley.
Die ontwikkeling heeft echter niet stilgestaan. De zuigkracht van wederdopers en baptisten is onverminderd groot. Iedereen kent de oprichting her en der van zgn. Mozaïek kerken (ook in Drachten) die wat de leer van verbond en doop betreft voluit dopers zijn. Zo schrijft Mozaïek 0318 op haar site:

'Dopen

Denk jij erover na je te laten dopen? Wát mooi!

Door je te laten dopen laat je zien dat je een nieuw leven met Jezus wilt leven. En je je oude leven wilt achterlaten. Je laat aan iedereen zien dat je deze stap in geloof zet. Wat een statement! Door je te laten onderdompelen in het water word je symbolisch begraven met Christus om op te staan in een heel nieuw leven.'

Maar waar zijn de 'kinderen van de gelovigen' in dit verband? Ook daar besteedt Mozaïek aandacht aan:

'Opdragen

God houdt van kinderen. En wij ook! Wij verlangen ernaar dat elk kind zich geliefd voelt, Jezus leert kennen en Gods liefde uitdeelt. We geloven dat we als gemeente ouders hierin mogen helpen. Daarom dragen we kinderen bij Mozaïek op. We stellen ze voor en heten ze welkom in onze gemeente. We bidden ook een zegen over jullie kindje en de opvoeding.'

Hoeveel Bijbelse waarheid er in deze citaten kan worden gelezen, de kern is: mijn doop is bevestiging van mijn geloof! Kinderen hebben niets te maken met mijn doop.
Maar dit wel heel strijdig met wat Christus' kerk van alle tijden naar de Schrift leert en gelooft!

Nog een ander actueel voorbeeld hoezeer het gedachtengoed van baptisten met kracht poogt door te dringen in van oorsprong gereformeerde kerken. 

De generale synode van de NgK, de gefuseerde GKv en NGK, sprak jl. zaterdag 3 februari over de vraag hoe deze kerken zouden moeten omgaan met gedoopte gemeenteleden die met een tweede 'doopritueel' hun geloof willen onderstrepen. Het lukte echter nog niet om daar een besluit over te nemen, dat moet alsnog in maart gebeuren.
Het ND[2] plaveide de weg ernaar toe alvast met een aandoenlijk verhaal van iemand, lid van NgK Dronten, die zich door leiders van een plaatselijke evangelische gemeente liet overdopen in het Drontermeer. Om zo zijn geloof te bevestigen door middel van de doop, want 'dat zegt Jezus', volgens hem. Toch bleef hij lid van NgK Dronten, 'want dat had God hem gezegd'. En de gemeente reageerde positief, ook 'zelfs mensen die in de kerkenraad zaten'.
Nee, de kinderdoop wijst hij niet af, hoewel twijfelend: geloven kan een baby'tje toch niet?

Een voorbeeld uit het leven gegrepen dat zomaar opduikt in gereformeerde kerken, zo weten we ook ervaring. En nu dubt de Deventer NgK synode hierover. Wat moeten ze ermee? Er is nog voldoende besef, althans bij sommigen, dat twee keer dopen, 'overdopen', volgens de gereformeerde belijdenis niet kan. Maar er zijn wél kerkleden die hun kinderdoop 'ongeldig' vinden dus alsnog 'echt' gedoopt willen worden - op eigen geloof dus. Kan het misschien opgelost worden met een 'doopritueel' dat weliswaar geen echte doop is maar 'er op lijkt', zoiets als een 'doopgedachtenis’ of een ‘doopbevestiging’?, zo vraagt men zich af. Maar daar komt de synode waarschijnlijk niet mee weg want het gaat wel om 'oprecht verlangen' naar de 'echte doop zoals Jezus die wil', dus zoals het als boven aangegeven volgens Mozaïek hoort.

We keken naar buiten. Maar laten we ons niet vergissen. De invloeden vanuit de baptistenkerken en pinkstergemeenten laten ook onze kerken niet onberoerd. We leven immers niet op een kerkelijk eiland. Via allerlei relaties worden ook wij geconfronteerd met het denken van de wederdoperse wereld rond verbond en doop. Alleszins reden dus om er weer eens aandacht aan te geven. We doen dat door eerst de inhoud samen te vatten van een 'getuigenis' van iemand die vrijgemaakt gereformeerd was maar afscheid nam en zich verbond aan een zgn. Vrije Evangelische Gemeente en zich daar liet 'overdopen'.

Vervolgens zullen we ingaan op dit 'getuigenis' en zijn gedachtegangen die model staan voor veel dopers gedachtengoed.[3]

Dat denken lijkt vaak zo eenvoudig en oefent daardoor grote aantrekkingskracht uit op mensen die de volle bijbelse rijkdom van verbond en doop uit het oog zijn verloren en daarom dreigen te vallen voor one-liners als 'een baby kan niet geloven, dus behoort deze niet te worden gedoopt'. En die er met veel klem op wijzen dat in de Bijbel staat 'die geloofd zal hebben en gedoopt zal zijn': dus zie je wel, eerst geloven en dan dopen! En waar dan vaak ook nog tegenover wordt gesteld dat voor de gereformeerde leer van verbond en doop een hele ingewikkelde theologie nodig zou zijn die eenvoudige mensen nauwelijks kunnen begrijpen.[4]

We gaan nu eerst dat getuigenis weergeven. Vervolgens uit de Schrift leren wat het verbond betekent en de daaraan verbonden doop. En daarna, hoe het zit met de doop van volwassenen en kinderen.
Het zal dan blijken dat de wegen van gereformeerden en baptisten nog steeds (helaas) ver uiteengaan…

1 - Een dopers getuigenis

Hier dan eerst de kern van de opvattingen over verbond en doop zoals we die in veel evangelische kringen en (vrije) baptisten tegenkomen.

1.1 Verbonden

De Bijbel openbaart dat God een aantal malen een verbond sluit. Dat begint al in Genesis na de zondeval. In plaats van zijn schepping te vernietigen sluit God een verbond met Adam en Eva. Het komt er op neer dat de Satan zal worden overwonnen door iemand van hun nakomelingen.

God sluit vervolgens een verbond met Noach na de zondvloed. Hij belooft dat Hij de mensheid niet weer op deze manier zal verderven. De regenboog is het teken daarvan.

Abram wordt geroepen uit Ur der Chaldeeën. God sluit een eeuwig verbond met hem en belooft dat Abram tot een groot, een uitermate talrijk volk zal worden en een zegen zal zijn voor alle geslachten op aarde. Het verbond legt de nationale band vast tussen Abraham en zijn nakomelingen en het land Kanaän/Israël. Hij zal het land Kanaän voor eeuwig in bezit krijgen en de vader van vele volken worden. De lichamelijke besnijdenis is het teken van dat verbond. Het is eigenlijk maar een soort reinigingsritueel of -handeling ter voorkoming van infecties. God bevestigt dit verbond aan Isaäk.

Nog steeds moeten jongetjes van joodse ouders worden besneden. Óók als het christen-Joden zijn.

Op de Sinaï sluit God opnieuw een verbond, nu niet met een persoon maar met een heel volk, Israël. Dat is een ander verbond dan dat met Abraham. Het is tijdelijk en duurt tot de kruisdood van Christus. Het teken van dit verbond zijn de bloedige offers en die verwijzen naar Christus. Israël ontvangt hierbij een wet. Als ze die houden dan worden ze gerechtvaardigd en verlost.

In het oude testament wordt een nieuw permanent verbond van verzoening, verlossing en vernieuwing door de heilige Geest, beloofd. Een verbond met David (Christus) als volmaakte herder die een koninkrijk sticht van volmaakte vrede.

Dat nieuwe verbond wordt door Christus ingesteld tijdens het laatste Avondmaal. Het wordt gesloten met gelovige Joden en vervangt het Sinaï-verbond. Later mogen ook niet-joodse gelovigen daarbij behoren. De wijn in de beker en het bloed van Christus is het teken van dit verbond en duidt op de vergeving van schuld en zonden.

Het is geen voorzetting van het verbond met Abraham.

In het nieuwe verbond zijn de wetten niet meer op stenen tafels maar in harten geschreven. Voorwaarde om bij dit verbond te behoren is het geloof. Dan ontvang je de Heilige Geest, vergeving van de zonden en eeuwig leven. Door dat geloof ben je geestelijke zoon van Abraham. Dus niet op grond van besnijdenis of doop. 

Er zijn dus meerdere verbonden. Maar even in een schemaatje:

1.2 Het Nieuwe Verbond

Relatie met Abraham

Het verbond met Abraham staat helemaal los van het nieuw-testamentische verbond met gelovige joden. Het verbond met Abraham heeft alleen joods-nationale betekenis evenals de besnijdenis die er het teken van is. Het veel gebruikte argument uit Hand. 2:39 is niet van toepassing want het gaat daar helemaal niet over de beloften aan Abraham maar over de belofte van de gave van de Heilige Geest. Wel vind je in de Bijbel dat Abraham een geestelijke vader is van alle gelovigen die niet besneden zijn.

Toegang tot het Nieuwe Verbond

Er is maar één manier om deel te krijgen aan dat Nieuwe Verbond dat met de nieuwtestamentische joden is gesloten. Dat is persoonlijk geloof. Uitsluitend via deze weg komen de beloofde weldaden van het verbond beschikbaar. Dat geldt voor Joden en voor niet-Joden.

Die weldaden zijn: vergeving van de zonden, gave van de heilige Geest, eeuwig leven.

Besnijdenis en doop

Als je verbonden bent met Christus ben je geestelijk besneden, d.w.z. innerlijk gereinigd en heb je een nieuw hart gekregen. Dit heeft dus niets met de vleselijke besnijdenis (zoals bij Abraham) te maken.

De doop volgt altijd op bekering en geloof. Door de doop word je begraven met Christus en met hem opgewekt tot een nieuw leven, dat is Christus navolgen. Je 'bekleedt' je zo met Christus. Deze doop heeft ook niets met Abrahams besnijdenis te maken, laat staan dat zij er voor in de plaats zou zijn gekomen.

De doop is het teken van geestelijke kruisiging, dood, begrafenis en opwekking tot een nieuw leven van de dopeling. Een teken van zijn wil om een innerlijke reinheid te krijgen voor een nieuw en rein leven, Christus te volgen en zijn geboden te onderhouden. Dat kan in de kracht van de Heilige Geest. De doop is zo een bad van wedergeboorte.

Argumenten tegen de kinderdoop

Het belangrijkste en doorslaggevende argument tegen de kinderdoop is dat baby's niet kunnen luisteren naar het evangelie, zij kunnen niet geloven of gehoorzamen en dus zich ook niet bekeren. En als dat allemaal niet kan, dan is het dus onmogelijk hen te dopen. Want de Bijbel zegt steeds dat er eerst geloof moet zijn en dan pas mag worden gedoopt! Alleen diegenen die daadwerkelijk geloven en zich persoonlijk bekeerden komt de doop toe.

'Zonder te weten aangenomen worden tot Gods kinderen', zoals het gereformeerde doopsformulier zegt, kan dus niet uit de Bijbel worden bewezen. Niet de bloedband is bepalend maar het geloof.

Jezus heeft wel eens kinderen gevraagd naar Hem toe te komen en hen ook gezegend. Het is duidelijk dat Hij bijzonder veel van kinderen houdt en hen als voorbeeld stelt. Maar dat heeft niets met dopen te maken.

In de belijdenissen en het doopsformulier van de gereformeerde kerken worden steeds teksten aangehaald die niet bewijzen dat baby's mogen worden gedoopt. Het gaat daarin om volwassenen die geloofden en zich bekeerden en dan pas werden gedoopt. Die teksten kunnen dus niet als bewijzen gelden voor de doop van baby'tjes. Die kunnen immers nog niet geloven?

Soms worden ook de zgn. huisteksten aangehaald als bewijs. Iemand die geloofde werd gedoopt 'met (heel) zijn huis/gezin'. Maar in al die gevallen gaat het om mensen die geloofden. Er staat ook nooit bij dat er kinderen of baby'tjes bij waren betrokken. Bovendien betekent 'gezin' in de Bijbel niet altijd gehele gezin. Ook dit pleit dus niet voor babydoop.

In feite leren de gereformeerden twee dopen: de geloofsdoop op basis van bekering en  geloof, en de kinderdoop op grond van 'de belofte aan Abraham'. Maar dat is niet zo volgens de Bijbel. Want er is maar één doop. Net zoals er één Heere en één geloof is.

Waar de kleine kinderen bij horen

Kleine kinderen zijn geheiligd, door God afgezonderd. D.w.z. ze horen in het gezin van gelovige ouders. Daar horen ze Gods roepstem en zijn ze binnen de werkingssfeer van de Heilige Geest. God werkt in de lijn van de geslachten maar het gaat wel altijd via de weg van persoonlijk geloof en bekering. Alleen zo lijft God 'de zijnen' in bij Christus.

Maar omdat de kinderen gelovige ouders hebben behoren ze wel tot het Koninkrijk van God. Echter niet omdat ze gedoopt zijn.

Tot zover een samenvatting van de leer rond beloften en doop zoals die gangbaar is in baptistische en evangelische kringen.

Wordt vervolgd

NOTEN