De Herziene Kerkorde - Brandbrief aan kerkenraden
Aan de kerkenraad van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt ter plaatse.
[deze brief is aan alle plaatselijke GKv kerkenraden gestuurd]
Drachten, 21 maart 2015
Geachte broeders,
Per 1 juli 2015 zal een nieuwe kerkorde van kracht worden in onze kerken, de zgn. Herziene Kerkorde (HKO) of Kerkorde 2014, de huidige Dordtse Kerkorde (DKO) geldt dan niet meer. De oude kerkorde behoefde taalkundige en ook inhoudelijke modernisering. Zo is er in verwerkt dat taken van de Particuliere Synodes zijn vervallen. Op 16 januari van dit jaar is de definitieve versie van de HKO vastgesteld door de synode te Ede. De kerkenraden hebben nu de taak de betreffende besluiten te ratificeren en daarmee deze besluiten voor hun rekening te nemen en uit te voeren.
De reden dat we ons tot u wenden is dat de HKO op enkele punten principieel verschilt van de DKO. We noemen de volgende zaken:
- In de HKO is art. 31 DKO zodanig geamputeerd dat het in wezen geen gereformeerd maar een hiërarchische kerkorde is geworden.
- Het recht van individuele gelovigen om toe te zien op de leer van de kerk is drastisch beknot.
We willen graag deze twee punten kort toelichten en de gevolgen ervan schetsen.
Principiële verschillen DKO en HKO
1 - HKO, een hiërarchisch georiënteerde kerkorde
Art. 31 luidt:
[1] Als iemand van oordeel is dat hem door een uitspraak van een mindere vergadering onrecht is aangedaan, kan hij zich beroepen op de meerdere vergadering.
[2] De uitspraak die bij meerderheid van stemmen gedaan is, zal als bindend worden aanvaard, tenzij bewezen wordt dat zij in strijd is met het Woord van God of met de kerkorde.
In de HKO is het 'tenzij bewezen wordt dat zij in strijd is met het Woord van God of met de kerkorde' geschrapt. Volgens de nieuwe opvattingen zoals die verwoord zijn in de HKO moeten besluiten van meerdere vergaderingen zoals de synode, zonder meer door de kerkenraden worden uitgevoerd ook al meent deze dat ze in strijd zijn met de Schrift of de kerkorde. Als er al coulance wordt getoond is dat een niet formeel geregelde gunst.
Met deze principiële amputatie is het karakter van de kerkelijke samenleving veranderd. Onder de gereformeerde (Dordtse) kerkorde was de zelfstandigheid van de plaatselijke kerk gewaarborgd en had de kerkenraad de bevoegdheid besluiten onder de gegeven voorwaarden niet uit te voeren. In het regiem van de nieuwe kerkorde is de synode het hoogste orgaan dat onmiddellijke en onvoorwaardelijke uitvoering van zijn besluiten kan eisen. Weliswaar kunnen kerkenraden revisie vragen bij een volgende synode maar het besluit moet ondertussen wel worden uitgevoerd ondanks principiële bezwaren.
Hiermee is in wezen het gereformeerde kerkrecht ingeruild voor een hiërarchisch bestuursvorm.
We geven ter illustratie enkele voorbeelden om te laten hoe gevaarlijk deze nieuwe kerkorde op dit punt is.
Voorbeeld 1 – Vrouwelijke ambtsdragers
Stel (overigens lang niet denkbeeldig), dat de volgende synode de ambten voor vrouwelijke ambtsdragers openstelt en daarbij bepaalt dat zij voortaan ook toegang hebben tot de kansels.
Een kerkenraad die daar principiële bezwaren tegen heeft op grond van Gods Woord, kan revisie vragen bij een volgende synode. Ondertussen is deze kerkenraad verplicht het besluit uit te voeren. Als zich bijvoorbeeld vrouwelijke ouderlingen of predikanten aandienen, kunnen deze niet meer, hangende revisieverzoeken van de kerkenraadsbank of kansel worden geweerd. Zulke revisieverzoeken hebben geen opschortende werking!
Voorbeeld 2 – Aansluiting bij de PKN
Stel, een synode besluit bij meerderheid dat het GKv-verband van kerken zich aansluit bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Kerkenraden kunnen proberen dit besluit bij een volgende synode te laten vervallen. Maar ondertussen kan op basis van de HKO, alweer, het besluit wel moeten worden uitgevoerd en zijn plaatselijke kerken gehouden daaraan mee te werken. Een gemeente heeft ook niet meer de mogelijkheid zich met haar goederen los te maken uit het kerkverband. Immers, de synode gaat over de geldigheid en kan onvoorwaardelijke uitvoering afdwingen.
Dat dit niet denkbeeldig is heeft de kerkgeschiedenis in deze eeuw al bewezen bij het tot stand komen van de PKN (2004). Toen vele hervormde gemeenten niet meegingen en de Hersteld Hervormde Kerk vormden, verloren zij vrijwel al hun kerkgebouwen en verdere bezittingen. Zo werkt een hiërarchische kerkorde dus zoals nu met de HKO dreigt te worden ingevoerd in de praktijk.
Datzelfde dreigt nu met de HKO in het gereformeerd-vrijgemaakte kerkverband: er is voor kerkenraden geen beroep meer mogelijk op 'tenzij bewezen wordt te strijden met Gods Woord' om de uitvoering van een onschriftuurlijk besluit op te schorten of definitief niet uit te voeren.
2 - Beknotting taak en plicht van kerkleden
Individuele kerkleden kunnen bezwaar maken tegen besluiten van hun eigen kerkenraad. Ook kunnen zij in (hoger) beroep gaan tegen een kerkenraadsbesluit bij meerdere vergaderingen volgens de HKO. Maar revisie vragen aan de synode van onschriftuurlijke besluiten is uitgesloten. Alléén als een kerklid in zijn rechtstreekse persoonlijke belang, bijvoorbeeld financieel, wordt getroffen, is zijn revisieverzoek daar nog ontvankelijk.
Daarmee wordt het recht en de plicht van kerkleden om voor hun deel en op hun plaats toe te zien op de handhaving van de zuivere leer van de kerk ten onrechte ingeperkt. Het is aantoonbaar dat er in het gereformeerde kerkrecht altijd gelegenheid was rechtstreeks principiële bezwaren tegen het handelen van meerdere vergaderingen in te dienen en dáár gehoord te worden. Door de HKO wordt dat fundamentele recht van individuele kerkleden weggenomen.
Ratificatie
U zult als kerkenraad genomen synodebesluiten naar de huidige nog geldende Dordtse kerkorde moeten toetsen aan Gods Woord en de belijdenis: dus besluiten niet voor bindend houden als ze in strijd zijn met de Schrift of de kerkorde. Zo maakt u uw taak waar als herders van de aan u toevertrouwde kudde.
Naar onze overtuiging zijn de synodebesluiten m.n. zoals die hier boven kort werden aangeduid niet naar de Schrift en gaan zij in tegen fundamentele principes van gereformeerd kerkrecht. We hebben een en ander veel uitgebreider toegelicht in bijgaand document waarin een groot aantal vragen over deze zaken een gedocumenteerd antwoord krijgen. Verder hebben we ook een artikel van dr. R.D. Anderson (voorheen predikant van de GKv te Katwijk) bijgevoegd waarin hij de betekenis en het hoge belang van een (ongeschonden) artikel 31 DKO toelicht.
We willen hier een dringende waarschuwing aan toevoegen.
De plaatselijke gemeente staat naar de Schrift rechtstreeks onder het gezag van Christus als Koning van zijn kerk. De kerkenraad is voor zijn handelen aan Hem directe verantwoording schuldig. Maar onder de nieuwe HKO zijn kerkelijke vergaderingen als synodes en classes bepalend voor wat kerken onvoorwaardelijk dienen uit te voeren. Daarmee wordt inbreuk gemaakt op de verhouding tussen Christus en zijn kerk.
En de kerkgeschiedenis waarschuwt ons dat invoering van een hiërarchisch kerkelijk besturingssysteem veelal onomkeerbaar is!
Oproep
Bij voorkeur hadden wij ons voor deze zaken rechtstreeks tot de generale synode gewend. Maar de kerkelijke weg is voor kerkleden, zoals eerder aangegeven, nu al geblokkeerd. Daarom doen we een dringend beroep op u om de besluiten m.b.t. de Herziene Kerkorde op korte termijn formeel te verwerpen, dus niet te ratificeren. Dat is urgent omdat anders volgens een geldende regel besluiten automatisch zijn geratificeerd: zie 'Aanbiedingsbrief bij de Acta GS Ede 2014, dd. 25/11/2014 waarin bepaald wordt dat een en ander vóór mei 2015 geregeld moet zijn!
[Update 25-03-15: Iemand deed de waardevolle suggestie deze HKO en het onderliggende synodebesluit op dit moment in elk geval pro forma te verwerpen. Dan hoeft nog niet een uitgebreide behandeling plaatsvinden en verantwoording vastgesteld maar blijft er ruimte om er op de kerkenraad rustig met elkaar over te spreken en definitieve besluiten te nemen].
Op deze wijze blijft het mogelijk onder de huidige DKO kerkordelijk te blijven samenleven in een gereformeerd niet-hiërarchisch verband van kerken waarin de schriftuurlijke zelfstandigheid van plaatselijke kerken ongeschonden wordt bewaard.
Wij wensen u de wijsheid van Here en de leiding van de Heilige Geest toe bij uw werk.
Met hartelijke broedergroet,
D.J. Bolt
Bijlagen:
- De Herziene Kerkorde – Vraag en antwoord, click hier.
- GKv en hiërarchie, dr. R.D. Anderson, click hier.