Kerkverband

Generale Synode Kampen 2023 – Weg van eenwording

D.J. Bolt

09-12-23

Vorige week zaterdag 2 december vergaderde de generale synode van de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN), GS Kampen 2023. Er werden zeer gewichtige besluiten genomen over eenheid met De Gereformeerde Kerken hersteld (DGK)!

Allereerst werden de kerken in het DGK verband erkend als ware kerken van Jezus Christus! Dat is een fundamentele stap van kerken om één te worden. Nu moeten ook de DGK kerken nog dezelfde uitspraak doen jegens GKN om één te zijn. Haar synode, GS Dalfsen 2024, komt daarvoor vervroegd bijeen in januari a.s. Ook daar wordt met reikhalzend verlangen naar uitgekeken. Zal ook deze synode hetzelfde principiële besluit nemen zodat beide kerkverbanden kunnen fuseren en de broeders en zusters na lange tijd van scheiding samen op weg gaan achter Christus? Elkaar vasthoudend en bemoedigend in deze barre tijden?

Aan het besluit van de GKN-synode is een lange tijd van samensprekingen vooraf gegaan. Deputaten van DGK (ACOBB) en deputaten van GKN (EGB) hebben intensief en diepgaand met elkaar gesproken. Ruim twee en een half jaar geleden legden zij hun bevindingen gezamenlijk neer in een bericht getiteld Van herkenning naar erkenning (21 april 2021)[1]. Hun belangrijkste conclusie daarin is dat

'… dat nu dan ook het moment is om beide afzonderlijke synodes voor te stellen om de wederzijdse erkenning uit te spreken en over te gaan tot een ‘staat van vereniging’ en daar verder vorm en concrete inhoud aan te geven. Wij hebben tot nu toe in het proces van toenadering en eenwording de kracht van Christus’ Geest mogen ervaren. Het is met het oog op de glorie van Christus dat wij ons genoodzaakt weten en de vrijmoedigheid hebben om dit voorstel te doen. Het is ons verlangen om Hem de glorie te geven, zodat ook door deze vereniging als werk van de verhoogde Zaligmaker, mensen zullen geloven dat Christus is: de door de Vader gezonden Zaligmaker (Joh. 17: 21).'

En daar is dus op zaterdag 2 december 2023 gehoor aangegeven op de GS Kampen!

De vraag is dan natuurlijk hoe daarna verder? Ook daarover hebben de broeders van ACOBB/EGB diepgaand met elkaar gesproken. Zij stellen de wederzijdse kerken het volgende voor

'Concreet betekent dit nu dat de gezamenlijke deputaten aan haar opdrachtgevers zullen voorstellen om de huidige praktijk binnen beide kerkverbanden rondom deze [zoals de omgang met vroegere synodebesluiten, contacten met binnen- en buitenlandse kerken, stemrecht voor de zusters, regels preeklezen en liturgische zaken, djb] onderwerpen te handhaven en elkaar te aanvaarden. Een gezamenlijke toekomstige synode kan vervolgens aan deputaatschappen de opdracht geven om op basis van Schrift, belijdenis en kerkorde te komen tot gezamenlijke besluiten binnen het nieuw te vormen kerkverband. Dit achten wij een begaanbare weg, uitgaande van onderling vertrouwen en bovenal van het vertrouwen op de Heere die onze wegen weer heeft samengebracht.'

Kortom, aanvaardt elkaar, ga in vertrouwen verder met elkaar, en ga dán de verschillende praktijken en visies bespreken en daar besluiten overnemen. Dus daadwerkelijk samen in Christus' kerk. Niet alleen met wóórden één, erkenning, maar ook metterdaad: samen onder dezelfde bediening van het Woord, samen zitten aan Christus' Tafel, in liefde voor elkaar zorgen en samen werken aan de vele taken die de Heer van de kerk ons opdraagt.

Het deputatenvoorstel

We hebben een poging gedaan om hetgeen de deputaten in woorden neerschreven in hun rapport, te visualiseren, zie figuur 1.

Figuur 1

Toelichting

In de figuren geven we ter onderscheiding alles wat op DGK betrekking heeft de kleur blauw en GKN paars. Rood kleurt de verenigde kerk.

Zoals gezegd, de wederzijdse deputaten (ACOBB/EB) zonden hun rapport aan beide kerkverbanden. In het geval de GS Kampen 2023 het rapport integraal zou aanvaarden en ook GS Dalfsen dat zou doen in januari, kan het eenwordingsproces verder heel soepel zó verlopen als aangegeven in het schema. Want met de wederzijdse aanvaarding van elkaar is er feitelijk een nieuw kerkverband ontstaan, we hebben het hier GK, Gereformeerde Kerk, genoemd. 

Maar er moet natuurlijk nog wel veel geregeld en afgesproken worden. En ook met elkaar worden vastgesteld hoe met verschillen wordt omgegaan. Daarvoor wordt dan een deputaatschap ingesteld met broeders en zusters van beide ('voormalige') kerkverbanden, hier aangeduid met INIT (van initialiseren) dat tot taak heeft met gezwinde spoed de eerste generale synode, Generale Synode 1, van het nieuwe kerkverband bijeen te roepen.

Op deze synode worden dan de deputaatschappen samengesteld die tot taak hebben de vele m.n. organisatorisch zaken uit te zoeken, oplossingen te vinden voor verschillen, en waar mogelijk en nodig praktijken te harmoniseren.

De resultaten van deze werkzaamheden worden op de volgende synode, Generale Synode 2, gepresenteerd en daarover besluiten genomen.

Het lijkt een heldere en goed begaanbare weg die ook op een snelle én verantwoorde wijze leidt tot het concreet gestalte geven aan de eenheid die wederzijds wordt beleden. De deputaten hebben daarvoor als voorbeeld de gang van zaken rond de Vereniging van 1892 genomen toen de Afgescheidenen en Dolerenden samen het kerkverband van De Gereformeerde Kerken in Nederland vormden.

Alternatief

De GKN synode Kampen stuurde na de vergadering van 2 december jl. een persbericht rond. Het is ook op deze site[2] te vinden. In dit artikel gaat het ons om dat deel erin dat meldt hoe 'de staat van vereniging' van beide kerken concreet moet worden gemaakt. We laten het hier nog een keer volgen.

Besloten is aan de DGK-synode voor te stellen aan alle deputaatschappen de opdracht te geven gezamenlijk tot voorstellen voor beide eerstvolgende synodes te komen, om, na goedkeuring door beide afzonderlijke synoden, door een gezamenlijke synode de voorstellen te bekrachtigen en beide kerkverbanden samen te doen smelten. Daarbij gaat het om:

• het in kaart brengen van onderling nog bestaande verschillen,
• een voorstel a. hoe bestaande verschillen in de praktijk naast elkaar voort kunnen bestaan en b. bestaande verschillen eventueel weggenomen kunnen worden door de praktijk op elkaar af te stemmen;
• waar mogelijk in gezamenlijkheid taken uit te voeren en de kerken te dienen.

Verder is besloten aan de DGK-synode voor te stellen ter voorbereiding van de daadwerkelijke eenwording beiden een deputaatschap in te stellen met de opdracht gezamenlijk:

• verschillen in vigerend kerkrecht, synodale reglementen, plaatselijke regelingen en andere mogelijke knelpunten in kaart brengen;
• een voorstel doen hoe bedoelde verschillen op elkaar kunnen worden afgestemd en eventueel weggenomen;
• een voorstel doen voor de naam van het gezamenlijke kerkverband na de vereniging;
• een voorstel doen voor de indeling van het kerkverband;
• het bijeen laten roepen van de synodes en
• het voorbereiden van een gezamenlijke GS

Het zal ieder onmiddellijk opvallen dat de aanpak van het proces naar eenheid in dit persbericht een andere is dan we hierboven van de deputaten ACOBB/EGB weergaven. We proberen ook deze activiteiten op weg naar daadwerkelijke eenheid te visualiseren, zie figuur 2.

Figuur  2

Toelichting

We lopen van boven naar beneden in het schema.

Als de synode van DGK Dalfsen akkoord gaat met het voorstel zoals in het persbericht is verwoord, dan moeten vervolgens combi-deputaatschappen van beide kerken worden samengesteld, in de figuur aangegeven door de blauw- met roodomrande rechthoekjes. Die zijn er nogal wat. Als we goed hebben geteld: DGK 12 en GKN 7.
Om een en ander af te stemmen is ook nodig dat de GKN synode, die in principe haar laatste vergadering op 16 december a.s. zou houden, provisorisch wordt gesloten om in overleg te kunnen te gaan de DGK synode.

Het persbericht beschrijft de volgende activiteiten in de tijd gezien.

Stap 1

De combi-deputaatschappen moeten, samengevat, het volgende doen:

1. nog bestaande verschillen in kaart brengen
2. beoordelen of die verschillen kunnen blijven bestaan, hoe ze eventueel weggenomen kunnen worden of op elkaar worden afgestemd.
3. waar mogelijk taken samen uitvoeren.

Stap 2

Als deze combi-deputaatschappen klaar zijn met hun opdrachten bieden zij de resultaten en voorstellen aan hun eigen synodes aan, dus nog toekomstige synodes van DGK resp. GKN.

Stap 3

Ter voorbereiding van die beide synodes moet zowel in DGK als in GKN een nieuw deputaatschap worden ingesteld, in het schema hebben we ze INIT genoemd. Deze INIT deputaatschappen moeten zodra alle combi-deputaatschappen klaar zijn met hun werk,  in hun eigen kerkverband een eigen synode bijeenroepen, volg de lijn vanuit INIT.

Dus niet via de classes zoals nu de kerkorde voorschrijft.

Overigens, die nieuwe INIT-deputaatschappen hebben méér opdrachten die ze ook weer als combi-deputaatschap moeten gaan uitvoeren:

1. Knelpunten in kaart brengen op het gebied van kerkrecht, synode reglementen, plaatselijke regeling en wat er allemaal nog meer ontdekt kan worden.
2. Hoe deze verschillen onder 1 kunnen worden afgestemd c.q. weggenomen.
3. Een naam verzinnen voor de verenigde kerken.
4. Voorstel maken voor indeling van het nieuwe kerkverband.

Stap 4

Als dan tenslotte alle deputaten resultaten zijn opgeleverd en door de wederzijdse synodes zijn beoordeeld en de mogelijk aangedragen oplossingen voor knelpunten en verschillen zijn aanvaard, dán pas kan dat combi-deputaatschap INIT de eerste gezamenlijke generale synode van het gefuseerde kerkverband gaan voorbereiden.
 

Overigens, de wederzijdse synodes zullen ook nog moeten handelen over bezwaren (appels) die mogelijk worden gebracht tegen eenwording, de kerkrechtelijke gang van zaken, en/of moeiten met nieuwe ontwikkelingen in eigen of de andere kerken.

Vragen

We zeggen het maar gelijk: voor ons is het zó nogal ingewikkeld geworden. Leidt deze aanpak (onbedoeld) niet tot een grote vertraging van het daadwerkelijke eenheid? Misschien van wel jaren?

Laten we een aantal vragen stellen en bedenkingen uiten die bij ons opkwamen toen we het persbericht bestudeerden.

1 – Twaalf deputaatschappen van DGK en zeven van GKN moet gaan samenspreken! Het vergt niet veel verbeelding dat dit een tijdrovend proces is dat veel menskracht vergt van beide zijden. Als de eerstvolgende synodes (meervoud!) moeten wachten op het laatste deputaatschap dat (eindelijk) gereed is met een gezamenlijk(als dat lukt) voorstel, dan kan dat zomaar een jaar of meer vergen.
En, hadden de deputaten ACOBB/EGB dit eigenlijk al niet (voor een groot deel) gedaan?

2 – We willen niet pessimistisch zijn, maar het is toch niet ondenkbaar dat er combi-deputaatschappen zijn die er niet (helemaal) uitkomen en verschillende voorstellen aan hun synodes doen? Ja misschien zelfs dat de afzonderlijke synodes, alles overwegende, tot verschillende oplossingen komen voor 'verschillen' en 'knelpunten'. Dan is er dus wéér een volgende fase nodig in de samensprekingen om zo mogelijk tot een overbruggende oplossing te komen. Met een volgende synode...
Kortom als de vraag Algeheel akkoord? met 'nee' wordt beantwoord zijn we dan niet alweer synodes (meervoud) verder?

3 - Het persbericht vermeldt dat de INIT deputaatschappen synodes bijeen kunnen roepen, en dat lijkt verstandig om tempo in het proces te houden. Echter, in GKN kunnen nu alleen de twee classes samen besluiten tot het bijeenroepen van (buitengewone) synodes. En daar bleek ook de afgelopen tijd niet van af te kunnen worden geweken. Betekent het dat we voor de volgende stap eventueel op een GS over drie jaar moeten wachten? En hoe zit dat in DGK?
Kortom, zit hier mogelijk niet een kerkordelijk knelpunt? En dus vertraging?

4 – Gaat deze situatie niet lijken op een Kerkelijke LAT relatie (KLAT)[3]? Vergelijk het met echtelieden die voor God en zijn gemeente 'ja' hebben gezegd tegen elkaar, en zo één zijn geworden, zelfs vergaand samenleven, echter voorlopig maar hun eigen leven op eigen adressen handhaven tot een gemeenschappelijk huis eindelijk zó is ingericht tot het geheel tot beider tevredenheid is?

Kort door de kerkbocht: we doen meer en meer samen tot kanselruil en gezamenlijke avondmaalsvieringen toe maar daadwerkelijke eenheid blijft voorlopig een stip op de horizon. Ons eigen kerkband geven we niet op want het andere verschilt van ons en geeft ons moeite.
Zijn we met deze aanpak eigenlijk ook niet de gevaarlijke weg van CGK-GKv ingeslagen?

Want wellicht komen er, als broeders en zusters het wachten beu worden, zgn. samenwerkingsgemeenten. We zijn immers één in Christus en 'in staat van vereniging'! Echter als we één ding willen leren van de recente kerkgeschiedenis dan is het wel dat deze koers desastreuze gevolgen heeft.
De CGK is daarvoor een baken in zee!

Tenslotte

Al het bovenstaande komt niet voort uit de drang om kritiek te uiten maar uit oprechte zorg over de voortgang van het proces van vereniging van broeders en zusters die bij elkaar horen in één kerk. Dat heeft de GS Kampen nadrukkelijk uitgesproken en zal DV ook de GS Dalfsen doen. Wij staan daar met hart en ziel achter en delen de euforie daarover.

Maar bij onze vastberaden woorden behoren ook passende daden. Daarom in alle eerlijkheid, in het proces dat nu in het persbericht wordt voorgesteld, zien we een groot gevaar van, hoe onbedoeld, vertraging en oplopende moeiten. En ook dat het kerkelijk 'getij' kan verlopen, zodat het 'window', tijdvenster waarin dingen hun beslag moeten krijgen, wordt gemist. We denken hierbij ook aan o.a. de HGK Bunschoten-Spakenburg die met ons wil verenigen zodra we één kerkverband zijn geworden.

Daarom hopen en bidden we dat er mogelijkheden worden gevonden voor een direct overleg tussen de broeders synodeleden van GKN en DGK, en tot heroverweging van de voorstellen gepresenteerd in dit persbericht.