Ethiek

Liturgie en eredienst

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Preken die breken - Onrust in Drachten 6

D.J. Bolt
06-03-10

.

Het antwoord

Begin februari ontving de redactie de volgende reactie van de kerkenraden van Drachten-ZuidWest en Drachten-Nijega:

--------------------------------------------------------------------

Drachten, 10 februari 2010.

Geachte redactie,

Door één van uw redacteuren is op uw site een preek besproken van J H. Tempelman, predikant te Drachten-Nijega en een suggestieve verwijzing opgenomen naar een preek van P. Poortinga, predikant te Drachten Zuidwest,

Naar ons oordeel is het in zijn algemeenheid niet opbouwend en wervend om op dergelijke wijze via een medium als het internet preken te bespreken.
In het bijzonder komt het ons onjuist voor dat deze bespreking heeft plaatsgevonden zonder dat de nogal grote bezwaren tegen de preek zijn gemeld of besproken met zijn kerkenraad.

Een inhoudelijke reactie van ds. Tempelman en ds. Poortinga op genoemde
preekbespreking lijkt ons onwenselijk en onvruchtbaar. Het is op ons advies dat de beide predikanten zich van een inhoudelijke reactie onthouden. Uw redacteur heeft op zijn bezwaren tegen de besluiten van de synode Zwolle-Zuid, die zo goed als parallel lopen met de bezwaren tegen de preek al antwoord gekregen van de kerkenraad van Drachten ZuidWest.
Dat antwoord is geformuleerd in overleg en met instemming van de kerkenraad van Drachten-Nijega,

Met broedergroet,

Namens de kerkenraad van Drachten-Nijega:
w.g. H. Huisman, scriba
Namens de kerkenraad van Drachten-Zuidwest
w.g. H. Venema, scriba

----------------------------------------------------------------

Het is in onze ogen een nogal merkwaardige reactie op onze artikelreeks. Een verzoek van mij en mijn vrouw aan onze eigen kerkenraad (ZuidWest), blijkt ook door een andere kerkenraad (Drachten-Nijega) te zijn behandeld! Deze laatste heeft in het antwoord op onze moeiten zelfs mede de hand gehad. Zonder dat wij dat wisten, laat staan daar toestemming voor hadden gegeven!
Deze handelwijze lijkt ons niet erg netjes. Brieven tussen kerkenraad en leden van de gemeente mogen toch niet zonder medeweten en toestemming van de schrijvers worden uitgewisseld met een andere kerkenraad, laat staan behandeld?

Problematisch

We zitten eigenlijk in een raar dilemma nu. Het antwoord van onze kerkenraad aan mijn vrouw en mij is dus tegelijk het publieke antwoord van de kerkenraad van Drachten-Nijega op mijn artikelreeks als redacteur van één in waarheid. Dat is tamelijk problematisch.
Stel bijvoorbeeld even simpel, dat mijn vrouw het helemaal niet met me eens is dat ik die artikelen publiceerde? Maar nu moet ik dus wel het antwoord aan haar persoonlijk mede gebruiken als publieke informatie aan de één in waarheid redactie en zijn lezers.
Dit kan toch eigenlijk niet? Je vraagt je af waar onze andere brieven hebben rondgezworven door de kerken. Wie hebben daar antwoorden op geformuleerd? Ja, met wie zijn we eigenlijk in gesprek? Je mag toch verwachten dat briefwisselingen tussen kerkenraad en gemeenteleden strikt vertrouwelijk worden behandeld tenzij je dit zelf niet nodig vindt? Daar mag je toch op kunnen vertrouwen?

De kerkenraden lijken zich te rechtvaardigen doordat ze menen te kunnen constateren dat de moeiten die de broeder en zuster hun kerkenraad hebben voorgelegd "zo goed als parallel lopen met de bezwaren tegen de preek". Nu is dat in elk geval al onvolledig en ook in zijn algemeenheid onjuist. Maar afgezien daarvan, dit is toch geen valide argument? Want het gaat toch om heel verschillende zaken: de instanties die schreven zijn niet gelijk; de inhoud van hun zaak is ongelijk; hun oogmerk is verschillend; er is een verschil in privacy, het ene is persoonlijk, het ander publiek; en ook de geadresseerden verschillen.
Kortom, nogmaals, dit kan toch niet?

Zaak van twee kerkenraden?

Nu zou tegengeworpen kunnen worden dat er in de artikelenreeks toch maar "een suggestieve verwijzing (werd) opgenomen naar een preek van P. Poortinga, predikant te Drachten-Zuidwest", zoals de brief stelt. Zo werd het toch een zaak van beide kerkenraden?
Nou valt het met die "suggestieve verwijzing" nogal mee1. Maar wat meer is, in een persoonlijk gesprek met ds. Poortinga heb ik nadrukkelijk een en ander maal aangegeven dat de artikelreeks niets te maken had met de inhoud van zijn preek die op diezelfde zondag werd gehouden als die van ds. Tempelman. En dat daarin ook géén al dan niet verkapte opmerkingen over zijn preek voorkwamen. Maar ds. Poortinga wenste toch persé samen met zijn collega Tempelman te reageren.
Daar is het kennelijk niet bij gebleven. I.p.v. dat de twee predikanten samen een antwoord op mijn preekbespreking formuleerden gingen zij met hun kerkenraden met de correspondentie van mijn vrouw en mij aan de haal. En trokken zich vervolgens zelf terug, volgens de brief.
Vreemd.

Nog een laatste punt hierover.
De kerkenraden vinden dat het "in zijn algemeenheid niet opbouwend en wervend (is) om op dergelijke wijze via een medium als het internet preken te bespreken".
Mee eens, "in zijn algemeenheid" zullen we dat ook niet doen. Maar het wordt anders als een publieke preek aanwezigen een volstrekt verkeerd beeld voor ogen schildert. Als de broeders en zusters die nu al jaren een intensieve en vermoeiende strijd voeren tegen een kerkelijke leiding die de kerken wegvoert van haar fundament, dan is er op een bepaald moment de plicht de stem te verheffen.
Wat zou het een goede zaak zijn geweest als de predikant in kwestie had gestaan voor zijn preek als 'het Woord van God dat ik u te brengen heb' en de moed had gehad vanuit die overtuiging het gesprek over de kritiek had willen aangaan.

Het probleem van de kerkelijke weg

De kerkenradenbrief stelt dat de preekbespreking plaatsvond "zonder dat de nogal grote bezwaren tegen de preek zijn gemeld of besproken met zijn (Tempelmans', éiw) kerkenraad". In een artikeltje dat ds. Tempelman onmiddellijk na onze artikelenreeks plaatste in het plaatselijke kerkblad van Drachten-Nijega verwoordde hij het zo:

"Het kan zijn dat een preek terecht bezwaren oproept. De kerkelijke weg is dan dat je met die bezwaren naar de predikant en zijn kerkenraad gaat. De kerkenraad is de instantie die bevoegd is hier over te oordelen, bevredigt het antwoord van de kerkenraad niet dan kan de weg naar het kerkverband gegaan worden. Dat is de weg die de opbouw en de vrede in de kerk dient. Wie die weg niet gaat maakt zich zomaar schuldig aan het zaaien van wantrouwen en argwaan en daar groeit een lelijke plant uit. Als er onrust was door de prediking in Drachten (maar die is in elk geval niet door de kerken gesignaleerd!), had dat allereerst beheerst moeten worden in Drachten door het respecteren van de kerkelijke weg. Nu is de 'onrust' zonder dat een poging is gedaan die te bestrijden op de plek waar dat hoort, verspreid over heel Nederland. Toen br. Bolt mij vroeg om de preek heb ik hem gevraagd eerst het verontruste gemeentelid (gemeenteleden? Een gast of gasten?) terug te wijzen naar de predikant of kerkenraad om zo de kerkelijke weg te gaan."

Voordat ik op 'het gaan van de kerkelijk weg' inga een paar opmerkingen vooraf.
Het is irrelevant hoe de preek mij ter ore is gekomen. Of ik die zelf heb gehoord, of iemand die heeft opgenomen, of die door een gemeentelid of -leden of door iemand buiten de gemeente van Drachten-Nijega is gegeven of verteld doet er niet toe. Ik had groot bezwaar tegen de preek die een zeer vertekend beeld geeft van de situatie in onze kerken. Een klein maar treffend voorbeeldje van wat ik daar in de artikelenreeks over schreef.
In de preek zegt de predikant:

"Hebben de kerken ervoor gekozen allerlei dwaalleer maar voor lief te nemen toen ze een selectie uit het liedboek gingen gebruiken? Nee toch? Ze hebben eerst grondig gekeken of er in deze selectie geen dwalingen voorkomen."

Ik had daar bedenkingen bij en noemde o.a. als voorbeeld het eerste lied van het Liedboek voor de kerken. Daar reageerde ds. Tempelman als volgt op in zijn kerkblaadje:

De vraag die om een antwoord vroeg was juist: gaat het om een toepassing van de leer en mag je om die bezwaren de kerk verlaten? Dat maakt nogal verschil! Want er zijn bezwaren, bijv. tegen lied 1 van het liedboek, dat Bolt te berde brengt, die ik persoonlijk ook deel en dus terecht vind, maar waarvan ik niet vind dat die een breuk rechtvaardigen.

Het is in elk geval winst dat we het eens zijn dat het selecteren minder "grondig" is gebeurd dan we wel zouden willen. Maar je ziet hier wel een typische vertekening die heel de preek kenmerkt. Het is een kwalijke suggestie alsof de verontrusten om de afwijzing van "bijv. dit lied" de kerk zouden willen verlaten en daarmee een breuk zouden willen rechtvaardigen. Wie zou dat willen? Wie staat dit voor? Dit is toch misleiding van het kerkvolk over de motieven waarom de verontrusten in grote moeite verkeren en sommigen deze kerkgemeenschap hebben verlaten?
Juist in mijn artikelenreeks heb ik er uitgebreid aandacht aan gegeven dat het maar niet gaat om 'toepassingszaken' als eten en drinken en het hechten aan bepaalde feestdagen als een tweede pinksterdag etc., zoals de preek stelde. Maar dat het gaat om aanranding van het Schriftgezag en het niet bewaren van Gods geboden. Dat is héél wat ander dan de kerk verlaten om een aantal verkeerde liederen. Daar peins ik niet over, en voor zover ik weet, niemand van de medeverontrusten.

Ds. Tempelman heeft alle gelegenheid gehad, nadat ik contact met hem had opgenomen, met mij een gesprek aan te gaan. Maar er was slechts één parool: het gaat u niets aan!
Maar het gaat mij wél aan. Nog sterker, het gaat ieder in de gemeente van Drachten-Nijega aan én daarbuiten, wat er bezig is in onze kerken. Naar het 'ambt van alle gelovigen' moet weerstand worden geboden aan de verwoestende vloed van allerlei modernistische ideeën die de kerken overspoelen. Het is ook ds. Tempelmans taak om, als hij wil preken over de verontrusting in de kerken, de strijd mee te voeren, profetisch de weg te wijzen i.p.v. de diepe verschillen in onze kerken te verdoezelen als een zaak van meningsverschillen over eten en drinken en feestdagen.

Ik hoor nogal eens dat er in Drachten helemaal geen onrust is maar dat ik die zou verwekken. Zo ook ds. Tempelman in het kerkbladartikeltje, nadat hij aangegeven heeft dat hij eigenlijk geen verontrusten in zijn gemeente kent:

Ieder oordele zelf of br. Bolt onrust signaleert of kweekt.

Nu meen ik te weten, ondanks deze geruststellende woorden, dat er wel degelijk ook in de gemeente van Drachten-Nijega broeders en zusters zijn die ernstig verontrust zijn over de koers van de GKv. Maar dat daargelaten, misschien is het nog wel ernstiger - als de predikant de situatie juist taxeert - dat er weinig verontrusting is in Drachten! Want er kan ook een valse gerustheid zijn die zich koestert in 'dat we het zo fijn hebben met elkaar' en daarbij de geestelijke strijd verzaakt. Dan vermijden we krampachtig om controversiële onderwerpen aan te roeren. En lopen met een boog om verontrusten heen. Maar niet het criterium of iets onrust geeft moet onze houding bepalen maar of de goede strijd wordt gevoerd.

Geblokkeerde rechtsgang

Nu dan over de kern van ds. Tempelmans bezwaar tegen mij: het niet volgen van 'de kerkelijke weg'. Het is goed dat hij en de kerkenraden dit punt aanroeren. Want het biedt gelegenheid om de fundamentele verandering van ons kerkrecht sinds de synode van Zwolle-Zuid nog eens duidelijk te maken.
Sinds deze synode is er geen zgn. rechtsingang meer om bezwaren tegen de leer of het gedrag van een niet-eigen predikant te maken. Je kunt niet meer rechtens bezwaar maken tegen welke lering dan ook bij een kerkenraad van een gemeente waar je geen lid bent. De redenering is: het toezicht op de predikant is een zaak van zijn eigen kerkenraad (en voor bepaalde aspecten de classis), daar heeft een ander niets mee te maken. Wat een predikant elders ook leert, het maakt niet uit. Op de synode werd als voorbeeld genoemd dat iemand ontkent dat Jezus Christus Zoon van God2 is, en dat zijn kerkenraad en classis vinden dat dat moet kunnen. Wat dan? Kunnen dan bezwaarde broeders in een andere gemeente daar in de kerkelijke weg bezwaar tegen maken? Het verbijsterende antwoord van de synode is: Neen, dat kan niet, u hebt geen 'rechtsingang'!
Nu is dit een extreem voorbeeld, er werd dan ook nogal lacherig over gedaan op de synode. Maar het is nog niet zolang geleden dat een classis een predikant met zijn kerkenraad de hand boven het hoofd hield die zei dat onze zielen niet "van stonde aan tot Christus haar Hoofd worden opgenomen"3. Kerkenraden elders maakten toen via de kerkelijke weg bezwaar en zo werd deze leer veroordeeld.
Dat zou nu niet meer kunnen.

Een zeer actueel voorbeeld daarvan in onze kerken.
Ds. J.J.T. Doedens destijds vrijgemaakt predikant te Vlissingen, vindt dat Genesis 1 geen geschiedenis is. Het is een mooi literair verhaal. God die sprak en zó in zes dagen de hemel en aarde tot aanzijn heeft geroepen, nee!4
Daar is bezwaar tegen gemaakt door een aantal broeders in Spakenburg en via een lange kerkelijke weg is de zaak eindelijk op de synode van Zwolle-Zuid gekomen. Ging deze de zaak inhoudelijk behandelen? Nee, de synode bepaalde dat de broeders geen rechtsingang hadden bij de kerkenraad van Vlissingen. Zij waren niet verantwoordelijk voor het toezicht op de predikant. Dat behoorde slechts tot de taak van Vlissingen. Wel, die had er geen probleem mee, en dus was de kous daarmee af!
Zo gaat het nu onze kerken?

Wat kan je dan nog wél als de kerkelijke weg is geblokkeerd?
Nu, ook daar heeft de synode van Zwolle-Zuid een aanwijzing voor gegeven (grond 5 besluit t.a.v. het appel van de Spakenburgse broeders):

"wanneer individuele gemeenteleden zich zorgen maken over wat een predikant van een andere gemeente heeft geschreven, kunnen zij die zorgen kenbaar en bespreekbaar maken. Zij kunnen dat in het openbaar doen bijvoorbeeld via de pers. Zij kunnen er ook voor kiezen zich te wenden tot de betrokken predikant. Het staat hun eveneens vrij om indien dat contact niet tot een in hun ogen bevredigend resultaat leidt, hun zorgen voor te leggen aan de kerkenraad onder wiens toezicht de betrokken predikant staat, en die kerkenraad aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid zoals zij die zien. Ook staat het hun vrij om niet zelf deze stappen te ondernemen maar aan de eigen kerkenraad (in dit geval de kerkenraad van Spakenburg-Zuid) te vragen om zich te wenden tot de betrokken predikant en/of diens kerkenraad. Al deze mogelijke stappen hebben echter niet tot gevolg dat zij zich daardoor een beroepsrecht op grond van artikel 31 K.O. kunnen verschaffen in geval aan een hunnerzijds gedane oproep of verzoek, gericht aan de betrokken predikant of diens kerkenraad dan wel aan de eigen kerkenraad geen gehoor wordt gegeven. Ook dan blijft staan hetgeen is vermeld in grond 2."5

Hier zie je precies een consequentie van het 'nieuwe kerkrecht'. Netjes de kerkelijke weg gaan is uitgesloten. Je brengt maar op de een of andere manier je bezwaren in tegen leringen in de kerken naar voren, al naar gelang je mogelijkheden, praten of schrijven, privé of publiek, persoonlijk of via je kerkenraad. Het is allemaal in de vrijheid van de bezwaarde. Zo werkt het nu. Helaas! Hiermee is het aloude gereformeerde kerkrecht van de Dordtse Kerkorde op basis waarvan we als kerken samenleefden geschonden.
De kerkenraad van Drachten-Nijega kan wel gebieden: "met klachten over de predikant eerst naar mij", maar dat is níet meer van deze tijd. Klagers hebben geen rechtsingang. Dat is de nieuwe stijl.
En dát is dus ook precies gebeurd t.a.v. de preek van ds. Tempelman. Heel legaal, heel kerkelijk, precies zoals de synode van Zwolle-Zuid met algemene stemmen, inclusief die van afgevaardigden uit Drachten en Ureterp (!),6 besloot.

Verder

Hoe gaan we verder met het antwoord van de kerkenraden?
Ik zal met instemming van mijn vrouw onze bezwaren die we zonden aan onze eigen kerkenraad publiek maken. En daarbij het antwoord van de kerkenraad (kerkenraden!) geven, alsmede reactie van ons (en één in waarheid!) die we aan onze kerkenraad zonden, daarop. We zullen daarbij voorzover nodig opnieuw de preek betrekken.

Het positieve hiervan is dat iedereen in de beide gemeenten, Drachten-ZuidWest en -Nijega nu precies kan meeleven hoe door de beide kerkenraden de besluiten van de laatste synode zijn geratificeerd en welke bezwaren ertegen al dan niet verworpen werden.
En wat de consequenties ervan zijn ?

NOTEN
____________________________________________________________

1 "Daarbij komt dat vanuit Kampen het parool is gegeven om verontrusten die openlijk verkeerde zaken in het kerkverband aan de kaak stellen, aan te pakken. Het zal daarom wel niet toevallig zijn dat gelijktijdig in twee kerken van Drachten in de preken expliciet aandacht werd gegeven aan de verontrusten. Allebei precies een week na de beruchte publicatie in De Reformatie! De inhoud van de ene preek is zodanig dat die er met náme om vraagt om tegengesproken te worden."
Inmiddels heb ik begrepen van beide predikanten dat hun preken niets te maken hadden met dit Reformatieartikel. Mijn vermoeden was dus fout.
2 Dr. J.H.F. Schaeffer te Wageningen. Zie in de rubriek Synodeverslagen Generale Synode Zwolle-Zuid - Verslag 20, en Generale Synode Zwolle-Zuid - Impressie 20.
3 Ds. B. Telder, Breda. In de Nederlands Gereformeerde Kerken wordt deze leer nog steeds getolereerd. Vergelijk Zondag 22 HC.
4 Zie het boek Woord op schrift.
5 Het is belangrijk het hele artikel over deze zaak te lezen: Generale Synode Zwolle-Zuid, Acta art. 54.
6 Br. H. Jellema en ds. R. van Wijnen.