Depolariseren - 4
D.J. Bolt
03-05-25
Opnieuw schuiven we aan bij de 'talkshow Kerk op tafel' van Kerkpunt (NGK) met als gespreksleider Jenne Minnema. Deelnemer Ernst (ds. E. Leeftink) heeft net deze vraag in het midden gelegd
'… is het een kwestie van blijf ik in deze gemeente waar vrouwen geen ouderling kunnen worden en kan ik dat dragen òf ga ik naar een andere gemeente waar wel vrouwelijke ambtsdragers zijn?'
Op deze vraag reageert deelneemster Hetty als eerste. Daarop focust van het derde deel van talkshow.
Tussen haakjes, degene die de show eerst zelf wil zien en horen, dat kan nog steeds: https://www.youtube.com/watch?v=VsN0ZuSHQfs.
Deel 3 – Nederigheid
Hetty
Plus ook de vraag van de mensen die er geen probleem mee hebben, hoe stellen die zich dan op tegen de mensen die er wel problemen mee hebben en toch blijven.
Jenne
Ik heb misschien wel een aardige invalshoek.
Voor elke aflevering van Kerk op tafel brengt ook onze partner missieorganisatie Verre Naasten een filmpje in. Ik heb voor deze aflevering een filmpje uit Griekenland. Moet even kijken… van Alexandros Pipillos kerkplanter in Athene. Ik denk dat hij iets heeft dat ons gesprek misschien wel verder kan helpen. Laten we kijken wat hij te zeggen heeft.
Alexandros Pipillos:
'Ik denk dat een element van dit onderwerp 'nederigheid' is. Jezus zegt daarover in Johannes 6 iets interessants dat ons eraan herinnert waarom we nederig moet zijn over onze gedachten. Hij zegt tegen zijn volgelingen in vers 63 dat het de Geest is die levend maakt. Het aardse bestaan leidt tot niets. De woorden die Ik gezegd heb is vol van Geest en leven.
Laat me er twee dingen uit pakken: over nederigheid in omgaan met verschillen en eenheid.
Het eerste heeft te doen met de wereld, de maatschappij. In het mission werk komen we met onze eigen set antwoorden op onze eigen set aan vragen. Vaak meningen en antwoorden die we zelf hebben doorworsteld gedurende vele jaren en misschien wel na stevig onderzoek rond dit onderwerp. Maar mensen blijken soms weinig mee te hebben met deze onderwerpen, in het echt leven. Jouw vragen komen misschien helemaal niet bij ze op. In mission ontdek je al heel snel dat de dingen waarvoor jij streed binnen de kerkelijke kring waartoe je behoort daarbuiten er weinig toe doen. Dat is een nederige ervaring. Je ontdekt wat het enige is dat er werkelijk toe doet en dat je kunt meenemen: dat is het Evangelie.
De tweede gedachte heeft te maken met het feit dat bezig zijn met mission werk je doet ontdekken dat het soms gemakkelijker is om contact te maken en het eens te zijn met mensen die je wilt bereiken dan met je eigen broers en zussen in Christus. Je voelt je misschien wel meer één met de mensen van buiten dan met de mensen van 'binnen' het geloof. Heb jij je ooit zo gevoeld? Hoe komt dat?
Ook hier denk ik dat het achterliggende probleem het gebrek aan nederigheid is. Kijk, het is gemakkelijk om je flexibel en open op te stellen naar mensen die je als niet-verlicht beschouwt, naar mensen die de waarheid niet kennen in hun hart en gedachten. Je voelt je misschien 'meer' dan hen, want zij kennen het Evangelie niet. Daardoor voel je eigenlijk ook niet de behoefte om discussies met ze te zoeken. Maar als het gaat om je broers en zussen dan voel je juist wel de behoefte om de strijd aan te gaan over de juiste kijk op de dingen. Ons gebrek aan nederigheid komt zo misschien wel aan de oppervlakte. Het raakt het Evangelie! Uiteindelijk vinden we het moeilijk om te geloven dat alleen Zijn woord vol van Geest en leven is.
Moge God jullie werk zegenen!'
Alexandros benadrukt in het eerste deel van zijn visie dus dat onze kerkelijke problematieken en ingenomen standpunten buiten de kerk - 'in het echte leven' - nauwelijks relevant zijn! Maar, is onze vraag, sinds wanneer bepaalt 'de wereld' wat relevant voor het leven met de Heere in kerk en samenleving? Moeten we niet juist met een open Bijbel ook moderne vraagstukken benaderen? Bovendien, in de moderne wereld is juist de problematiek die in de NGK aanleiding is voor de discussies van de talkshow vólop aan orde: denk maar aan allerlei vragen rond de positie van de vrouw, gender en relaties inclusief meeroudergezinnen. Helder spreken vanuit de Schrift over deze zaken is (ook) in deze tijd superrelevant zouden we willen zeggen!
Alexandros lijkt in zijn toespraakje met één machtige zwaai de strijd te willen beslechten met: 'Het enige wat er toe doet is het Evangelie'. Dat klinkt vroom maar is het niet als daarmee getracht wordt wezenlijke vragen rond de orde die God in zijn schepping heeft gelegd te neutraliseren.
Het tweede punt, superieure gevoelens koesteren met betrekking van welke naasten dan ook, is inderdaad niet Bijbels. Nederigheid is een christelijke deugd die niet mag ontbreken in de houding van Gods kinderen. Maar tegelijk mag dat niet leiden tot een houding van modern individualisme waarin iedereen zijn eigen 'geloofje' heeft verzonnen waarbij hij zich jofel voelt. De Schrift vraagt om gehoorzaamheid en dat betekent strijd. Allereerst in het eigen zondige hart maar ook in de wereld waarin we verkeren.
Hoe reageren de talkshow deelnemers op de Griek?
Jenne
Ik zie je hard lachen Klaas.
Klaas
Nou, het een vrolijke lach van herkenning, denk ik, op het punt van nederigheid. En raakt misschien wel bij wat zo ongeveer mijn eerste opmerking was: dat we de Bijbel te snel open doen met elkaar. Ik weet ook niet alles. Als ik probeer te begrijpen wie God is dan is God zoveel groter, wijzer, machtiger en geduldiger dan ik ben. Hooguit zie ik een stukje van Hem, ja zo ken ik Hem, maar God is veel groter dan wat ik van Hem ken. Dat maakt dat ik Hetty en Ernst en jou nodig heb en al die andere mensen om God te begrijpen.
Enerzijds begrijp ik wat je zei, Ernst, dat je een gemeente opzoekt die wat meer bij je past. Tegelijk vind ik dat ook verlies. Ik zou het ongemak dat we hebben als we met elkaar zijn, willen aanvaarden. Ik snap dat je op een gegeven moment moet stoppen met een gesprek, en uitspreken: 'tot op heden hebben we dit gevonden en binnen deze gevonden kaders handelen nu'. Dat snap ik. Ergens zie ik dat we niet tot sint juttemis kunnen praten. Maar mag het ongemak wél blijven bestaan, dat je op die manier laat zien dat we vrouwelijke ambtsdragers hebben en weten dat er in onze gemeente mensen zijn die dat moeilijk vinden? Dat dat moeilijk mag worden gevonden.
We kunnen elkaar zeker helpen in het verstaan van Gods wil. Maar het lijkt hier alsof niet het Woord zelf uitgangspunt is maar ieders interpretatie ervan. Om te weten of de Heere iets goedvindt of afkeurt moeten we bij wijze van spreken 'al die andere mensen' afreizen om te vragen naar hun meningen en standpunten. Waar is hier het unieke gezag van Schrift, het concrete doorslaggevende spreken van de Schrift als geopenbaarde wil van God nog, dat onderwerping vraagt?
Jenne
Maar gaat het daar uiteindelijk om? Alexandros zegt hier eigenlijk van dat dit binnenkerkelijke issues zijn en dat mensen buiten de kerk daar niet mee bezig zijn.
Klaas
Ja, dat is nog een ander venster dat hij opent. We kunnen heel druk zijn met elkaar, er is ook een wereld buiten. Tegelijkertijd, ik geloof, als het ons in onze kerkelijke gemeenschappen lukt, wat ik maar 'waarheid van zo is het' noem én vrede, en dat we die twee niet tegen elkaar uitspelen maar op de een of andere manier weten te verbinden met elkaar – daarbij niet omwille van de lieve vrede maar omwille van de waarheid voor een van deze twee kiezen – dan is dat ook een missionair aspect: ze hebben elkaar daar lief.
Sterker nog, in Zacharia wordt een beeld geschetst waarin uiteindelijk een Joods man wordt aangeklampt door tien verschillende mensen die tien verschillende talen spreken die zeggen: 'Volgens ons is God bij jullie'.
Klaas refereert aan hoofdstuk 8 van de profetieën van Zacharia. Het gaat nu te ver om dat uitgebreid te bespreken. Maar o.i. is 'de lijn' in dat hoofdstuk als volgt. Israël wordt verlost en keert weer terug naar Jeruzalem nadat het voor straf om al zijn afgodische zonden in ballingschap is geweest. Het wordt een machtig vreugdevolle tijd met vele feesten voor jong en oud want Israël is vrij en weer Gods volk! Het is aanleiding voor heidenvolken, en daar refereert Klaas aan, om ook naar Jeruzalem te gaan, samen met inwoners van Joodse steden.
Het is opvallend in dit hoofdstuk hoe vaak het woord waarheid valt. Jeruzalem zal 'stad van de waarheid' worden genoemd. En God spreekt tegen Israël:
'Zij zullen Mij tot een volk zijn,
en Ík zal hun tot een God zijn,
in waarheid en in gerechtigheid.' (8).
Voor het volk geldt:
'Dit zijn de dingen die u doen moet: spreek de waarheid tegen elkaar, oordeel naar waarheid in uw poorten met een oordeel dat de vrede dient.' (16)
(…)
Heb dan de waarheid en de vrede lief! (19)
Waarheid, gerechtigheid en vrede zijn onlosmakelijk verbonden. Dan kán het toch niet dat tegelijk ja en nee wordt gezegd én gepraktiseerd tegen praktijken die tegen Gods Woord ingaan …? Hoe wil men dit toch rijmen?!
Jenne
Dit is natuurlijk hartstikke waar wat je zegt. En we hebben verder ook al een heel aantal dingen genoemd: luisteren naar elkaar, nederig zijn en een aantal dingen meer, maar hoe krijg je mensen zover? Want ze hebben hun eigen mening; 'Het is allemaal wel goed maar als dat andere gebeurt dan gaat het echt fout'. Hoe krijg je ze zover? Wat is jouw aanpak als je zo werkt?
Klaas
Het is niet zo dat als je er een kwartje instopt dat je de kauwgumbal krijgt die je wilt. Zo werkt het niet.
Jenne
Hoe dan wel?
Ernst
Ik heb in mijn beide gemeentes het rapport homoseksuele relaties dat in de NGK gediend heeft, besproken. Dan kom je er inderdaad op uit dat mensen zeggen: 'Hoe kijk je tegen Gods Woord aan?', 'Hoe is je relatie met de Heere Jezus?', 'Hoe willen we daar samen mee omgaan?'. Als dat de basis is dan is er een goed gesprek mogelijk over verschillende standpunten. Dat vond ik wel mooi om te merken.
En dan ga ik er als dominee theologisch accenten in leggen. Van Herman van Wijngaarden heb ik geleerd: je hebt de heiligheid van God en de barmhartigheid van God - net als wat jij zei over waarheid en vrede – en die twee kan de Heere Jezus perfect bij elkaar brengen. Wij vinden dat heel lastig want als de een zegt 'de heiligheid van God' dan kom je tot duidelijke uitspraken, en als de ander zegt 'de barmhartigheid van God' dan kom je tot een heel inclusieve omarming. En die twee botsen nog wel eens binnen één gemeente.
Ik vond het wel mooi om in mijn beide gemeenten te merken dat iedereen begreep dat dat twee aspecten zijn waaraan allebei volledig recht moet worden gedaan. En dat we in het verleden wel eens teveel op standpunten gingen staan 'van zó staat het in de Bijbel', en dan vergeet je de persoon. En misschien is het ook wel eens zo dat, nou ja, dat is een beetje mijn punt, té inclusief kan ook zijn dat er op de duur helemaal geen grenzen meer zijn. En ergens vind ik dat wel heel spannend: wat zijn de grenzen, wat is het glas waarin je de inhoud bewaart? Als je van het glas iets heel belangrijks maakt wordt het antiek en zet je het in de kast en mag je er nooit meer aankomen.
De drie initiële vragen moeten wel beantwoord worden voordat die als 'basis' voor een goed gesprek en handelen kunnen dienen. M.n. de eerste vraag is van fundamenteel belang. Is Gods Woord gezaghebbend en doorslaggevend op 'alle terreinen van het leven' óf niet! Dan gaat het niet om 'theologische accenten' te leggen maar om gehoorzaamheid te vragen voor Gods geopenbaarde wil en waarvoor Gods Geest intensief mag en moet worden gebeden om inzicht en aanvaarding. Leven naar Gods wil kost vaak intensieve strijd waarin regelmatig nederlagen worden geleden. Maar het geeft uiteindelijk de echte diepe vrede! Met God én ook met mensen.
Hetty
Als het erg spannend gaat worden, als je bij die grens in de buurt komt, dan ligt mijn vraag daar wel: hoe kunnen wij als commissie bevorderen dat het veilig blijft dat als je op een gegeven bij de grens komt - van wie de grens ook is - dat je voorkomt dat mensen over de rand worden gegooid omdat hun standpunt niet binnen de lijnen past. Dat is waar het spannend wordt.
Klaas
Je zou het ook om kunnen draaien. Wat weten we al over wat niet werkt. Als we die verbinding met elkaar willen hebben dan weten we gewoon wat niet werkt - de ander niet uit laten praten bijvoorbeeld - dan zullen we afspreken: dat doen we gewoon niet. Dat klinkt een beetje simpel misschien maar dat kan wel harten openen.
En tegelijk, wat ik graag probeer te doen, is, als iemand iets bouds neerzet, vragen: Zijn er mensen die iets anders vinden? Ik probeer ruimte te creëren, zichtbaar te maken door letterlijk mijn hand op te steken, dat er ook iets anders gevonden wordt. Daarmee kan het veilig zijn dat iemand iets heel rottigs, rauws uit zijn hart zegt. Ik heb eigenlijk liever dat dat gebeurt, dan kun je het daar over hebben, dan weet je wat er leeft. Soms heb ik liever dat mensen er met emotie in komen dan weet je wat er ergens in hun hart leeft dan wanneer ze de kaken op elkaar houden en denken: 'Ze vinden me misschien wel raar, of zo'. Misschien is dat een kwartje dat je ergens in kunt gooien. Maar dat zit toch méér in het proces dan dat ik ga afkaderen van 'dit mag wel of niet gezegd worden'.
Jenne
Is het dan so wie so een advies van jou als je meningsverschillen hebt: let meer op het proces en wat minder op de inhoud. Of is dat een voorwaarde?
Klaas
In ieder geval. Ik kan me voorstellen dat je in de gemeente als commissie diversiteit op enig moment wel gesprekken gaat leiden of mensen gaat opleiden in de gemeente, gaat toerusten om gesprekken te leiden. Zou dit een soort van gereedschapje zijn om op deze manier het gesprek in te gaan? Dat zou ik me voor kunnen stellen. Tegelijk moeten degenen die het gesprek voeren ook proberen dicht bij hun standpunt te blijven. Daarom is het indalen in 'waarom vind ik het' zo belangrijk.
Jenne
Waarom moet iemand dicht bij zijn standpunt blijven?
Klaas
Omdat je op die manier… Kijk als het inclusief is, van 'zo vind ik het en jij moet het ook vinden', zo bedoel ik het niet. Maar laat ik het vooral duidelijk vertellen, articuleren, zó kijk ik ernaar. En leg dat op tafel. En dan zegt een ander: zó kijk ik ernaar. En dan ligt dat ernaast en een vierde zegt dan misschien, dit zie ik. Op die manier. Als je niet duidelijk kunt spreken over wat je vindt dan wordt het gesprek überhaupt moeilijk.
Hetty
Ik denk dat ook belangrijk is, hoe verschillend we ook denken over dingen, dat we uitgaan van goede intenties. Dat hebben als commissie ook wel benadrukt, laten we daar vanuit gaan. Je deelt het geloof, je hebt God lief, dat is je intentie. Je wil God dienen, je wil je naaste liefhebben. Ik denk als je dat voor ogen houdt dat je dan ook al wat milder kan oordelen over, of milder kan zijn in je gesprek. Dat het dan ook wel dichter bij elkaar brengt.
Ik heb nog wel moeite met die grens die je noemt in combinatie met mijn vraag naar veiligheid. Als mensen voelen: Oh, als ik maar niet iets zeg waarmee ik die grens over ga want dan hoor ik er misschien niet meer bij'. Dat vind ik wel een spanning blijven.
Ernst
Dat vind ik ook altijd heel spannend! Want als meningen veranderen dan zul je ook altijd.. dan word je gemeente anders van samenstelling, van standpunten van wat acceptabel is. De vraag is dan wel: wat betekent dat aan het eind van het gesprek. Ik denk dat bij jullie, vooral als je het gesprek voert, er eigenlijk geen grenzen zijn. En aan het eind van het gesprek - en dat is niet na één gesprek maar na een paar jaar pas - kom je wel tot een soort conclusie: OK, we hebben het nu besproken en naast elkaar neergelegd, en wat vinden we er van?
Een bekend voorbeeld dat ik laatst nog weer ergens genoemd heb in heel de discussie over homoseksuele relaties, dat iemand van mijn leeftijd zei: 'Twintig jaar geleden kwam ik uit de kast of al veel eerder, en twintig jaar geleden vond iedereen mij een goed christen omdat ik besloten had alleen te blijven. Want dat was wat de Heere van mij vraagt'. En nu zijn we twintig jaar verder en nu zeggen ze: 'Ja, respect voor jouw mening, maar volgens de Bijbel is het niet nodig dat jij jou zélf oplegt dat je geen relatie mag hebben van de Heer...'.
Terecht dat opnieuw het punt 'grenzen' in het vizier komt. Wat moet er gebeuren als de conclusie is: dit standpunt, dit gedrag is niet naar het Woord van God? Grenzen verleggen? Terugtrekken op 'de kern van het Evangelie, hoe die ook begrensd c.q. ingedamd is? Overlaten aan ieders eigen mening en verantwoordelijkheid?
Jenne
Dat is wat de man uit Griekenland zei: gaan we onszelf dan toch niet een beetje beter voelen dan een ander?
Ernst
Ja maar, binnen dat hele spectrum verschuift de sympathie voor het ene standpunt naar het ander standpunt. Twintig, dertig jaar geleden vonden we allemaal die domme uitspraak van 'je mag het wel zijn maar niet doen'. Maar nu is er toch niets meer op tegen. Het is jouw persoonlijke keuze: 'Ik heb er wel respect voor maar het is eigenlijk wel iets wat niet hoeft'. Dat geeft een heel groot gevoel van onveiligheid voor iemand die zich misschien dertig jaar heel veilig voelde het zelfs durfde te zeggen en er voor uit te komen, dat was al een stap. Maar binnen de keuzen die hij maakte, voelde hij zich veilig. Maar iemand die dertig jaar geleden wel een relatie wilde aangaan voelde zich heel onveilig. En nu zie je eigenlijk het omgekeerde.
En dan krijg je ook nog de discussie …
Ja inderdaad, hoe ontzettend pijnlijk is dat toch als je je daarin inleeft! En het gaat om veel meer nog dan zich 'veilig voelen'. Want hoe fnuikend zal het voor het persoonlijk geloof zijn! Desastreuse gevolgen hebben voor het vertrouwen in een kerkgemeenschap en zijn dienaren!
Natuurlijk is het mogelijk dat we tot de conclusie moeten komen - op grond van de Schrift – dat er eeuwenlang op een bepaald punt gedwaald is. Dan past berouw en schuldbelijdenis. Maar nu mogen in de NGK onverzoenlijk tegengestelde leringen naast elkaar bestaan en moeten die in opvatting én praktijk geëerbiedigd worden.
Het doet denken aan Laodicea: lauw, niet heet en niet koud. Of in de symboliek van de accu: er zijn nog wel polen te zien, maar ze zijn krachteloos want de accu is leeg …
Wordt vervolgd