Printen

Ontwikkelingen in de GKv - 3

 

D.J. Bolt

29-01-22

 

In deze aflevering geven we een aantal belangrijke ontwikkelingen in de GKv weer die we, voornamelijk in het afgelopen jaar, waarnamen. Als we spreken over GKv is daarin veelal impliciet ook het invloedrijke smaldeel NGK begrepen. Deze twee kerkverbanden opereren hoe langer hoe meer als één gemeenschap. Het is dan ook de bedoeling dat in 2023 de fusie ertussen definitief haar beslag krijgt. En dat onder de naam Nederlandse Gereformeerde Kerken. Alleen dat e-tje achter 'Nederland' scheidt deze nog van de naam van fusiepartner NGK. We duiden daarom de fusiekerk voorlopig aan met NeGK ter onderscheid van de huidige nog bestaande NGK.

En eigenlijk is het ook heel symbolisch, meer nog, vanzelfsprekend. Want als puntje bij kerkpaaltje komt is in de NGK (ruim 30.000 leden) wel getalsmatig in de GKv (zoiets als 110.000 leden) opgegaan, maar geestelijk is het net anders om. Leer en leven van en in de NGK bepaalt dat van het nieuwe kerkgenootschap. Dat is simpelweg aan te tonen door de belangrijkste ontwikkelingen in de GKv op te merken. Hieronder geven we er een duidende bloemlezing uit feiten van zoals we die in de media tegenkwamen.

 

Af en toe geven we wat commentaar, van de berichten gescheiden door ------.

 

Dopen 1

GKv Kerkbode Midden 14 mei 2021

 

In gereformeerde kerken hebben alleen predikanten het recht de sacramenten te bedienen, huwelijken te bevestigen en geloofsbelijdenissen af te nemen. Maar het kan in de GKv ook anders.

De vacante GKv Almere zocht een nieuwe predikant. Men vond de predikant-in-opleiding Bosma, kerkelijk werker te Wezep, die wel in de diensten wilde voorgaan en verder ook wat reguliere predikantswerkzaamheden doen. En omdat er doopverzoeken kwamen van 'zoekers' die de diensten bijwoonden besloot de kerkenraad dat Bosma ook de doop zou mogen bedienen.

Anne-Maaike Pathuis constateert in het blad:

 

'De opvattingen en ervaringen rondom ambt en sacrament zijn de afgelopen jaren in de GKv veranderd. Het ambt is minder belangrijk geworden, doordat de gaven van alle gemeenteleden meer worden benadrukt. Hierdoor bevinden de taken van ambtsdragers en gemeenteleden zich meer op eenzelfde niveau. Voor de sacramenten van doop en avondmaal is er steeds meer behoefte aan persoonlijke rituelen die soms in kleine kring plaatsvinden. () Juist omdat de gereformeerde traditie Woord en sacrament altijd met elkaar verbonden zijn geweest, achtte de raad het logisch om degene die het evangelie regulier bedient de sacramenten te laten bedienen.'

 

De classis stemde er unaniem mee in.

 

----------------

 

Hier wordt natuurlijk wel weer het slot van een deur gehaald. Want waarom zouden de vele andere kerkelijk- en jeugdwerkers die ook 'regulier' (wat is dat?) voorgaan dan ook niet het recht mogen claimen om de sacramenten te bedienen?

 

Dopen 2

Onderweg, 3 april 2021

 

Vorig jaar maart is een nieuwe zelfstandige GKv gemeente in IJsselstein ontstaan uit een missionair initiatief. Ze bestaat uit zo'n honderd christenen die vooral uit de GKv en uit evangelische kringen komen.

Zoals dat tegenwoordig mode is heeft de gemeente een eigen visiedocument ontwikkeld, dat het belijden van de gemeente schetst waarop de leden van het kernteam 'aanspreekbaar' zijn. Maar hoe moet het bij zo verschillende achtergronden met de doop? Nu dat is 'opgelost' door ruimte te geven voor zowel kinder- als geloofsdoop. Kernteamlid Christiaan Boiten:

 

'We staan in de gereformeerde traditie, maar in verschillen die niet de kern van het geloof raken, aanvaarden elkaar. Rond de doop vinden we elkaar in de overtuiging dat geloof niet bij de mens, maar bij God begint.'

 

En wat zegt het GKv-kerkverband ervan? Ds Albert Veerman uit Zeist

 

'De GKv-classis Utrecht is blij met de nieuwe gemeente die er 'tegen alle verdrukking in' is gekomen. De classis heeft vooruitgekeken naar nieuwe GKv-/NGK-kerkorde-in-wording die 'meer ruimte geeft de eigenheid van gemeenten' dan de GKv-kerkorde. 'We blijven als kerken de Bijbel centraal zetten, maar pinnen elkaar niet op ieder punt vast. Niemand zegt: als je de kinderdoop afwijst, hoor je niet bij Christus.'

 

-------------

 

Het zal waar zijn dat het geloof bij God, de Heilige Geest, begint. Maar in de doop gaat het niet een bevestiging van volwassenengeloof maar om het teken en verzegeling van Gods verbondsbeloften. Zij vormen de vaste grond voor leven en sterven! Daarom belijden gereformeerden in HC v/a 74 dat kleine kinderen moeten worden gedoopt.

Staat de e in de NeGK fusiekerknaam wellicht voor evangelisch? En moet er onder andere dáárom een splinternieuwe belijdenis voor de fusiekerk worden ontwikkeld? Want je kunt niet echt gereformeerd heten op deze wijze. Eigenlijk erkent Boiten dat ook zelf: ze staat in de gereformeerde traditie. Dat is wat anders dan 'met de vaderen belijden dat …'. En, als je maar 'bij Christus hoort', zo legt ds. Veerman al bij voorbaat tegenspraak plat.

 

Avondmaal 1

Gkv Kerkbode Noorden, nr 7 mei 2021

 

Ds. W.L de Graaff constateert dat verschillende gemeenten bij het opschorten van de fysieke erediensten t.g.v. de pandemie ineens overgingen tot het online vieren van het Heilig Avondmaal waarbij alle kijkers werden opgeroepen zelf te zorgen voor brood en beker. Zonder het verplichte toezicht van een ouderling.

Kan dat?, vraagt hij zich af. Zijn antwoord is nee. Net zo min als ouders thuis met water uit een teiltje de doop kunnen bedienen op aanwijzingen van de online-dominee.

Hij wijst er op dat het enkel zien en horen van de Avondmaalsbediening ook tot versterking van het geloof kan zijn.

 

Avondmaal 2

GKv kerkbode midden, 26 november 2021

 

Jetze Baas stelt de vraag of kinderen ook mogen aanschuiven bij het avondmaal. Zijn antwoord is volmondig ja. Want Jezus zei toch "Laat de kinderen tot Mij komen en verhinder ze niet"? Mogen kinderen wel luisteren, maar niet met Hem eten?, vraagt hij retorisch.

Kinderen vanaf zes jaar hebben al een onwrikbaar eenvoudig geloof en kunnen, als ze willen, het Avondmaal mee gaan vieren. Niet gedwongen, maar uitnodigend. En ook de onzekere zich ontwikkelende tieners die nog aan van alles twijfelen moeten juist in die tijd deelnemen aan het Avondmaal. Want dat is een enorme geloofssteun. Laten de ouders het brood en beker voor hun kinderen aannemen en het vervolgens aan hun kinderen doorgeven. Immers niemand mag kinderen hinderen tot Jezus te komen.

 

Avondmaal 3

GKv kerkbode midden 24 december 2021

 

In het blad schrijft ook Jac. de Groot schrijft in dezelfde richting. Immers kinderen mogen toch ook delen in de gemeenschap met Christus, ook al snappen zij nog niet waarom. Maar ze zien daardoor wel nóg meer dat de kerk huisgezin van God is. Bij het Avondmaal leren ze 'als het ware te proeven van het doopwater'. Sacramenteel gezien is er geen belemmering voor gedoopte kinderen deel te nemen aan het Heilig Avondmaal, beweert hij

 

Avondmaal 4

ND 4 oktober 2021

 

Ook dit blad besteedt uitgebreid en op verschillende wijzen aandacht aan kinderen aan het Avondmaal. Het constateert dat het in de NeGK 'gevoelig' ligt maar vindt dat er 'weinig theologische argumenten tegen’ zijn. Juist kinderen kunnen de aanwezigheid van Jezus aan tafel als heel 'puur ervaren', en het ritueel heeft iets wat ook 'eerbied bij kinderen opwekt’.

Het dagblad helpt duwen in deze richting met de weergave een gesprekje tussen twee kindjes van 10 jaar. De tekst wekt overigens de indruk dat die nogal bewerkt is door volwassenen. In elk geval is de conclusie van een van de tienertjes: 'Ik vind dat iedereen mag meedoen aan het avondmaal, dat moeten alle andere kerken ook weten. Als ze het avondmaal een beetje aanpassen, kunnen kinderen ook meedoen.’

 

Inmiddels worden in de Opstandingskerk in Utrecht-West en in de Koepelkerk te Arnhem kinderen toegelaten tot het avondmaal. De laatste voerde het twee jaar geleden al in hoewel het in strijd is met de geldende kerkorde. Maar volgens haar predikant vond men 'de eenheid van onze gemeente in Christus zwaarder wegen dan handhaven van de kerkorde op dit punt'. En ach, 'onze eenheid ligt in de persoon van Jezus Christus en niet in onze kerkelijke gebruiken'. ◀

Ook de classis zag geen onoverkomelijke bezwaren.

 

Verschillende NGK en GKv gemeenten meldden dat ze er mee bezig zijn.

 

Avondmaal 5

Nader Bekeken december 2021

 

Ds. J. Wesseling roept op tot een goed onderscheiden rond 'kinderen aan het avondmaal'. Het artikel is het waard om uitgebreider aandacht te krijgen dan in deze serie past. Maar kort gezegd komt het er op neer dat hij weerlegt alsof er geen of nauwelijks theologische en Bijbelse argumenten tegen kinderen aan het Avondmaal zijn. In de oppervlakkige redeneringen waarvan we hiervoor iets hebben weergegeven worden fundamentele vragen niet van een antwoord te voorzien. Deze

Wesseling constateert dat de NeGK synodale vergadering 'met al hun theologisch know how' er niet in geslaagd is 'de zaak uit te diepen en op een rij te krijgen'. En vervolgens die in arren moede maar teruggelegd heeft in de kerken. 'Een brevet van onvermogen', volgens hem.

Zo krijgt het eenwordingsproces 'bijna dwangmatige trekken: heikele kwesties en diepgaande confessionele verschillen mogen vooral geen sta-in-de-weg zijn, oordeelt Wesseling. Terwijl het 'nota bene gaat om de kenmerken van de kerk'. Op deze wijze lijkt 'de echte eenheid op basis van de gereformeerde confessies – als formulieren van éénheid – ver te zoeken'.

 

----------------

 

De discussies hierover kabbelen in de progressieve kerkbladen nog wel even voort. Maar in feite is de zaak beslist. Kinderen niet aan het Avondmaal?: Bijbels. Kinderen wel aan het Avondmaal?: ook Bijbels. Iedere gemeente zoekt het zelf maar uit. We zijn immers 'een in Christus'?
De trend is duidelijk: verdere verovering van de kerken op dit punt nu, op voorstel van de NGK Groningen de nieuwe fusiekerkkerkorde het overlaat aan de gemeenten zelf. Dus ieder doe wat goed is in eigen ogen, net als met de vrouw-in-ambt.
 

Vrouw-in-ambt

GKv Kerkbode van het Noorden 20 november 2021

 

Het kort verslag van de classis Stadskanaal op 4 november 2021 meldt o.m. dat het onderwerp M/V en ambt ook weer aan de orde komt. Ook de kerk van Veendam is er bezig en doet aan een 'bezinningstraject'. Maar het onderwerp vrouw-in-ambt is daar wel een lastig punt omdat de gemeente deel uitmaakt van twee kerkverbanden, CGK en GKv.

 

In de kerk van Winschoten zal vrouw-in-ambt in een aantal preken aan de orde gesteld worden en waarschijnlijk in het begin van 2022 zullen er een of meerdere gemeenteavonden aan gewijd worden.

 

------------

 

Bovenstaande meldingen zijn maar een topje van de berichtenijsberg. In heel veel classis verslagen komt het onderwerp aan de orde, meestal met de vermelding dat het weinig problemen geeft in de gemeente - hooguit enige 'onrust onder enkele ouderen' - als de kerkenraad er toe besloten heeft, al dan niet op termijn, het in te voeren.
 

In de gemeenten lijkt vrouw-in-ambt een definitief gepasseerd station. In elk geval horen we tot nu toe weinig van kerkenraden die besloten hebben hier definitief niet in mee te gaan.

 

Homoseksualiteit 1

ND 11 oktober 2021

 

In de nieuwe kerkorde van de NeGK fusiekerk komt niets te staan over de kerkelijke bevestiging van ‘andere samenlevingsvormen’ dan het huwelijk. Kerkenraden moeten daar zelf maar over beslissen. Want de kerkorde mag geen 'spijtzwam' vormen op dit gevoelige punt, zo is de redenering.

 

Homoseksualiteit 2

ND 6 januari 2022

 

In de GKv is het officieel niet toegestaan om het 'huwelijk' tussen twee mensen van hetzelfde geslacht in te zegenen. Wel wordt er op dit moment aan een rapport (2023) gewerkt waarin mogelijk een nieuw standpunt wordt ingenomen.

 

Maar GKv Utrecht-Noord/West gaat alvast ook 'huwelijken' van twee mensen van hetzelfde geslacht inzegenen. Zulke 'huwelijken' zal de gemeente op dezelfde manier behandelen als een huwelijk tussen man en vrouw, want je kunt deze mensen 'niet langer laten wachten', meent de kerkenraad. Zoals de vroegere dominee J.P. Kruiger theologiseerde: ‘De hoofdlijn van de Bijbel is dat seks binnen het huwelijk thuishoort. Alle seks buiten het huwelijk is gedoe. Dus, homo’s moeten 'trouwen’ …

Ook zijn er de ambten opengesteld voor mensen die 'een relatie' hebben met iemand van hetzelfde geslacht.

 

De classis Utrecht is van het besluit op de hoogte gesteld. De kerkenraad gaat er nog over in gesprek, maar 'niet zozeer over ons proces, maar meer over hoe je dit nu het beste aan kunt pakken in je gemeente.’

 

Overigens is GKv Utrecht Noord/West niet de eerste kerk, GKv Rotterdam-Centrum ging hierin al voor.

 

---------------

 

We zien hoe een anarchistisch wind hier tot stormkracht aanzwelt, de wind die niet beteugeld werd op de vrijgemaakte generale synode van Meppel 2017.  

We halen enkele elementen in herinnering van wat er gebeurde daarl. Zie voor een uitgebreider indruk: GS Meppel – Impressie 05 / Homo Quaestio, click hier, en zie ook de Meppelse synodeverslagen en impressies over de Hardenbergse 'Homo Quaestio' in de rubriek Synodeverslagen van EIW.

 

De quaestio, de vraag die classis Hardenberg stelde was

 

'De bijbel lijkt de homoseksueel die de Here oprecht liefheeft en in liefde en trouw wil leven niet te kennen. Wij weten tegenwoordig dat hij/zij wel bestaat. Daarom luidt de Quaestio die de classis aan de synode voorlegt: is er ruimte voor een volwaardige plaats, in volle rechten en plichten, voor deze broeder en zuster in de gemeente van Christus?'

 

Maar de synode kwam niet tot een helder, beter, helemaal niet tot een antwoord. Adviseur prof. dr. A.L.Th. de Bruijne was 'verlegen' met de vraag zoals hij zei. Commissievoorzitter ds. M. van Loon die een antwoord op de Hardenbergse vraag moest voorbereiden, had eerder uitgebreid studie gemaakt van homoseksualiteit en zijn bevindingen in een boekje getiteld In liefde trouw en trouw? neergelegd. Na ruim honderd pagina's beschouwingen geeft hij daarin als zijn 'voorkeursoptie een absoluut verbod op homoseksualiteit' (p116). Maar vervolgens bedelft hij deze onder zes over elkaar heen buitelende alternatieve visies.

De synodevergadering beraadslaagde navenant.

 

We vroegen ons destijds af wat consequenties zouden zijn als er een bevestigend antwoord op de Quaestio Hardenberg zou worden gegeven. We noemden

 

- Zij mogen aan het Avondmaal.

- Zij mogen verkozen worden als ambtsdrager, als predikant

- Zij mogen 'trouwen', en hun 'huwelijk' laten bevestigen

- Zij mogen kinderen 'krijgen', adopteren en ten doop houden

- ?

De eerste drie zaken zijn dus inmiddels praktijk aan het worden. De laatste is uiteraard een onontwijkbare consequentie van de eerdere.

 

Wat een verantwoordelijkheid hebben broeders op zich geladen die destijds geen helder Schriftuurlijk antwoord wisten te formuleren, pogingen daartoe stuk discussieerden en uiteindelijk voor zich uitschoven met weer een nieuwe 'studie' voor 2023. Nu dus achterhaald door kerken die geen boodschap hebben aan vóórtdurende synodale 'verlegenheid' . 

 

Nog iets.

De Theologische Universiteitsgemeenschap gaat dit jaar over van Kampen naar Utrecht, en wordt dus kerkelijk/geestelijk mede ondergebracht in GKv Noord/West.

De vraag brandt hoe daar leer en leven nog met elkaar in overeenstemming kunnen zijn. Want kunnen de studenten van een met homoseksualiteit 'verlegen' hoogleraar Ethiek en Spiritualiteit wel veilig toevertrouwd worden aan een van gereformeerde wortels losgeslagen kerkelijk gemeente waarin, we stellen het maar even scherp, homoseksueel en lesbisch samenlevende ambtsdragers 'homohuwelijken' sluiten?

 

(Zie ook het artikel Hersteld in deze editie.)

 

Wordt vervolgd