Signalen 79
R. Sollie-Sleijster
09-02-19
Sacramento en antwoord 80 HC
Nader Bekeken – januari 2019
Het verschil tussen het Heilig Avondmaal en de mis wordt in antwoord 80 van de Heidelbergse Catechismus duidelijk omschreven. Maar is dit antwoord vandaag nog wel van toepassing?
Prof. dr. C.P. Venema van het Mid-America Reformed Seminary schreef The Lord’s Supper and the ‘Popish Mass’. A Study of Heidelberg Catechism Q&A 80. Hij gaat na of de formuleringen van antwoord 80 nu nog steeds gelden. Harko Bouwkamp kwam het boekje op het spoor in Sacramento, de hoofdstad van Californië. In de Cathedral of the Blessed Sacrament aldaar worden wekelijks 17 missen gevierd. De missen in de laatste week van het kerkelijk jaar zijn bedoeld voor de zielen in het vagevuur. Wil je in de misgebeden laten bidden voor een overleden geliefde, een verlies, een ziekte, een probleem, dan wordt geadviseerd per mis 10 euro te betalen, voor een rij van 9 missen 100 euro en voor 30 opeenvolgende Gregoriaanse missen 350 euro. Een aardig prijskaartje…
Venema keert zich tegen de huidige tendens om uit vraag en antwoord 80 de visie op de mis ‘weg te gummen’. Antwoord 80 geeft een nauwkeurige formulering van de rooms-katholieke leer over de mis:
'levenden en doden hebben geen volkomen vergeving door het lijden van Christus, tenzij deze nog dagelijks in de mis geofferd wordt en Christus is lichamelijk present in brood en wijn, en moet daarom ook in die vormen aanbeden worden.'
De stellige taal van Trente over de mis (1551, 1562) met haar harde anathema’s over andersdenkenden vereiste een duidelijk weerwoord en kreeg dat in 1563.
Situatie vandaag
Venema confronteert zich met de besluitvorming van twee Amerikaanse kerkverbanden (CRCNA en RCA) inzake de blijvende geldigheid van antwoord 80. Dit antwoord zou de huidige rooms-katholieke visie op de mis niet meer nauwkeurig weergeven. Ambtsdragers en kerkleden zouden daarom niet meer aan de historische tekst van antwoord 80 gebonden zijn.
Maar Venema wijst er o.a. op dat de mis principieel een actuele, verzoening bewerkende onbloedige offergave is en dat de aanbidder die uitgaat van het ‘mirakel van de transsubstantiatie’ de elementen vereert als wezenlijk presente Christus. De intentie van de aanbidding kan de praktijk van afgoderij niet opheffen, evenals dat het geval was bij de aanbidding van het gouden kalf.
Hoewel handhaving van antwoord 80 niet strookt met moderne gevoeligheden, ziet Venema toch de voordelen ervan:
‘Het bewaart de integriteit van de avondmaalsleer.
Het behoedt voor afgoderij.
Het benadrukt de volkomenheid en genoegzaamheid van Christus’ priesterschap.
Het bewaart het evangelie van Gods genade in Christus.
Het getuigt van rechte gereformeerde oecumeniciteit.’
Samenvattend stelt Bouwkamp, in navolging van Venema: door handhaving van vraag en antwoord 80 HC bewaren gereformeerde kerken eenheid met eigen confessionele traditie en hun blijvende binding aan het evangelie van ‘Christus alleen’.
Hereniging van kerken
ND 26-1-2019
Naar aanleiding van een interview met Ad de Boer over de hereniging van de GKv en de NGK in het ND kijkt Siem Verkade in een ingezonden terug op de gemeenschappelijke dromen van broeders uit GKv en NGK in 1976 (redactie van het blad Saamhorig, waaronder Verkade en De Boer).
Hun droom: Was eenwording mogelijk?
Destijds bleek de onderlinge verhouding weinig reden te geven om op een spoedig herstel te hopen. Op de GKv-synodes van 2008 en 2014, die Verkade als lid meemaakte, gaf de binding aan de belijdenisgeschriften nog scheiding. Maar in 2017 besloot de GKv-synode tot toelating van de vrouw in het ambt. Er klinken wel veel mooie woorden van de geïnterviewde Ad de Boer over wat bereikt is, maar gereformeerde principes zijn losgelaten, helaas!, aldus Verkade. Het maakt hem niet blij.
Belastingdienst roept kerken op ANBI-verplichtingen na te komen
RD 4-2-2019
Het is inmiddels voor àlle kerken menens. De regels voor transparantie moeten worden uitgevoerd!
De belastingdienst heeft de PKN al aangeschreven. Vóór 1 juli moeten via internet de jaarcijfers van het jaar ervoor zijn gepubliceerd, inclusief het opgestelde actuele beleidsplan.
De belastingdienst heeft de PKN laten weten dat een aanzienlijk aantal gemeenten en diaconieën hun ANBI-verplichtingen niet op orde heeft. Blijft dat zo dan verliezen ze vanaf 1 mei hun status van Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI). Deze status geeft o.a. recht op fiscale aftrek van giften.
Binnen de rooms-katholieke kerk zijn inmiddels 35 parochies aangeschreven.
[Het ND van 6 februari vermeldt dat deze 35 parochies hun ANBI status al zijn kwijtgeraakt. Zij hadden hun jaarcijfers van 2016 nog niet gepubliceerd, terwijl die van 2017 al online hadden moeten staan. Zij kunnen hun status pas terugkrijgen als zij hun zaken op orde hebben.]
Vrees voor daling van grote giften door nieuwe wet
RD 6-2-2019
Ook de hoofdredactie van het RD vraagt aandacht voor de financiële consequenties van nieuwe wetten. In dit geval voor de gevolgen van wat in het regeerakkoord is afgesproken over transparantie van giften.
De brancheorganisatie van Goede Doelen Nederland luidt de noodklok. Zij voorziet een sterke vermindering van inkomsten als gevolg van de conceptwet Transparantie. Deze wet verplicht maatschappelijke organisaties giften van meer dan 15.000 euro openbaar te maken met vermelding van naam en woonplaats van de gever en de hoogte van het bedrag. Nederland telt momenteel zo’n 223.000 stichtingen, 129.000 verenigingen en 1600 kerkgenootschappen.
De belangrijkste reden voor openbaarmaking is om verdachte buitenlandse financiering van moskeeën beter in beeld te krijgen. Daarnaast moet de conceptwet kwaadwillenden belemmeren een goede doelenstichting op te richten voor bijvoorbeeld belastingfraude of het witwassen van crimineel en zwart geld.
Maar schiet het gekozen middel van deze wet het goede doel niet voorbij?
In Amerika is het gewoon gevers bekend te maken, maar in Nederland worden giften, mede vanuit privacy overwegingen, liefst anoniem gedaan. Een goed uitgangspunt dat aansluit bij het Bijbelse uitgangspunt bij het geven van een aalmoes de linkerhand niet te laten weten wat de rechterhand doet. Grotere schenkingen komen in Nederland vrij veel voor en de brancheorganisatie Goede Doelen Nederland vreest voor een flinke daling van donaties.
De hoofdredactie pleit daarom voor aanpassing van de conceptwet.
Gehuwde priesters om de eucharistie te behouden
ND 30-1-2019
Het tekort aan priesters is een probleem voor de rooms-katholieke kerk.
In Nederland schreef zich vorig jaar maar 1 nieuwe student in bij alle priesteropleidingen samen. In Frankrijk zijn bisdommen die al 18 jaar geen enkele priesterwijding meer hebben gehad.
Paus Franciscus denkt nu uitgebreid na over mogelijkheden voor afgelegen gebieden om het verplichte celibaat op te heffen. Tegelijk zegt hij geen voorstander te zijn van een optioneel celibaat. Toch heeft de paus de deur opengezet. In zijn denken is niet de persoonlijke roeping van de bewuste man leidend, maar de pastorale noodzaak van de kerk. Pleitbezorgers van gehuwde priesters in afgelegen gebieden zullen in oktober op de bisschoppensynode in Rome de pastorale noodzaak daarvan aangeven. De mogelijkheid openen om naast ongehuwde ook gehuwde priesters voor missiegebieden aan te stellen is een opstapje naar een aanvraag door Europa (inmiddels ook een missiegebied) om dit ook hier toe te staan.
De paus lijkt in een spagaat terecht te zijn gekomen. Aan de ene kant neigt hij tot het opheffen van de celibaatsverplichting, althans voor missiegebieden, maar aan de andere kant verklaart hij dat hij ‘niet voor God wil verschijnen na zo’n beslissing te hebben genomen’.