Synodeverslag week 11 - Conferentie 'M/V in de kerk' 2
D.J. Bolt
02-04-11
We vervolgen de samenvattingen van lezingen gehouden op de conferentie 'M/V in de kerk' op 19 maart jl. te Harderwijk.
LEZING 2 - Mannen en vrouwen
Drs. Almatine Leene
Het gaat bij het onderwerp 'M/V in de kerk' ook over mannelijkheid en vrouwelijkheid. Ieder hier is man of vrouw en moet dus geïnteresseerd zijn. Het raakt ieder. Dat is een goede reden om het er over te hebben. Maar hier zit wel een knelpunt, het onderwerp is emotioneel geladen. Ieder heeft ervaringen, positief en negatief.
Ook is een knelpunt is dat we niet altijd precies weten wat de Bijbel wel en niet over mannelijkheid en vrouwelijkheid zegt. En er is ook meer over te zeggen vanuit psychologie, de geschiedenis, etc. Maar nu gaat het om het theologische debat. Als gereformeerden vinden we het belangrijk wat de Bijbel zegt.
Een derde knelpunt is dat we ons vaak beperken tot een aantal teksten, selectief er mee omgaan en daar dan de discussie door laten bepalen. Daarom is het nodig ook de grote lijnen te bespreken, van Genesis tot Openbaring. Het is natuurlijk onmogelijk om hier nu alles te bespreken.
Er zijn twee verschillende argumentatielijnen als het gaat om het denken over het onderscheid tussen mannen en vrouwen, de egalitaire en de complementaire. Deze manier van redeneren komt oorspronkelijk uit Amerika maar wordt ook in Nederland gebruikt. Meer lijnen kunnen worden onderscheiden maar we moeten ons nu beperken om het overzichtelijk te houden.
Wat is het verschil tussen egalitair en complementair denken? Niet de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen daar denkt men wel gelijk over. Naar Genesis 1:27 zijn mannen en vrouwen gelijk voor God. Vroeger vond men dat niet, maar gelukkig is dat veranderd. Bij voor- en tegenstanders van de vrouw in het ambt leeft de wens om vrouwen meer inzetten in de gemeenten. Dat is een groot verschil ten opzichte van vorige eeuwen.
Wat zijn de verschillen tussen egalitair en complementair? Complementair denken ziet verschillende posities waarbij mannen en vrouwen elkaar aanvullen. Daarbij komen vrouwen niet aanmerking voor de regeerambten. Dus geen gelijkheid in functies. De andere lijn ziet geen verschil in positie en gezagverhouding. Dus komen daarbij ook vrouwen voor alle ambten in aanmerking.
Wat kunnen we hierover in de Bijbel lezen?
Genesis 2
Genesis 2 staat niet los van Genesis 1 maar er zijn wel allerlei verschillen. In Genesis 1 worden man en vrouw tegelijk geschapen in hoofdstuk 2 niet. Want Adam wordt als eerste geschapen en daarna Eva. Dat heeft in complementair denken met gezag te maken. Adam geeft een naam aan Eva, zij is een hulp tegenover haar man.
Volgens de egalitaire lijn gaat het echter niet om rangorde. Naar Genesis 2 behoren de man en de vrouw ook bij elkaar. Adam betekent mens: maar nadat vrouw geschapen is heet Adam man.
Het geven van namen betekent niet meer gezag hebben. Dat moet je zien in een breder perspectief van de schepping: daar worden allerlei namen gegeven.
Ook de man is hulpbehoevende, zie bijvoorbeeld Ps 121: Onze hulp is in de naam…
Genesis 3
Wat de zondeval betreft ook hier zijn er tegengestelde opvattingen. In het complementaire denken is het belangrijk dat Adam ter verantwoording wordt geroepen. In Romeinen 5 wordt geschreven dat de verhoudingen zijn hersteld door Christus die de nieuwe Adam wordt genoemd.
Een tweede argument is dat het heersen over de vrouw in Gen. 3:16 niet negatief is bedoeld maar de man krijgt wel een leidende positie. De vrouw wordt teruggewezen.
Egalitair denken ziet hier geen verschil. Beiden man en vrouw worden ter verantwoording geroepen. Zij zijn niet alleen verantwoordelijk voor zichzelf. Ze zijn beiden schuldig en krijgen beiden straf. Het heersen van de man wordt niet als positief beschouwd. Door de zondeval zijn de verhoudingen verstoord, zie Genesis 4.
Nieuwe Testament
De verschillende lijnen kunnen worden doorgetrokken naar het Nieuwe Testament en m.n. ook naar de huwelijkssituatie en de ambten. Daarvoor wordt ook terugverwezen naar Genesis. Voor de complementaire lijn (denk aan Paulus' eerste brief aan Timotheüs) is deze verwijzing belangrijk en vormt een bevestiging ervan.
Volgens de egalitaire lijn is er geen theologie van de scheppingsorde. We moeten oppassen het Nieuwe Testament niet in Oude terug te willen lezen. Er moet meer gerichtheid zijn op de voortgang van het heil. Denk aan Galaten 3. Het herstel in Jezus Christus gaat voorop. In de complementaire lijn zijn man en vrouw in Christus' heil wel gelijk maar niet als het gaat om de gave van de profetie.
De vraag is: welke invloed speelt de context? En hoe vermijden we selectief tekstgebruik? Het is nodig goed naar elkaar te luisteren en argumenten te wegen. Om zo te zien waar het ons brengt en verder brengt.
Beeld van God
De notie 'beeld van God' is daarbij belangrijk. Man en vrouw zijn gelijkwaardig, beiden beeld van God. Het doel van de mens is gegeven. Dat leert Genesis. Met de zondeval is dat beeld vernield, maar door Christus weer hersteld.
Wat betekent het nu dat man en vrouw 'geschapen zijn als beeld van God'? God is noch mannelijk noch vrouwelijk. Mannen en vrouwen hebben samen te voldoen aan de roeping om de aarde te bewerken. Vergelijk het krijgen van kinderen. Daarvoor is ook een twee-eenheid nodig. In de kerk wordt het beeld zichtbaar. Het Nieuwe Testament wijst de weg van liefde en dienen. Man en vrouwen moeten elkaar liefhebben en elkaar dienen in het huwelijk en de gemeente van Christus. Om zo in vrijheid hun weg te gaan. Die eenheid in verscheidenheid is geen gemakkelijke opdracht.
Hoe is hier een link met de Drie-eenheid? In het complementaire denken wordt de verhouding Vader en Zoon afgebeeld door de man en de vrouw, is er sprake van ondergeschiktheid. Maar in de egalitaire opvatting wil alleen van een tijdelijke ondergeschiktheid weten van Jezus als mens. Daarom is er geen verschil tussen wezen en functie.
Het is dus belangrijk wat precies als beeld van de God wordt gezien.
Mevrouw Bremmer-Lindeboom sprak op 14 april 1981 voor het GSEV. Zij stelde dat de Bijbel geen statische opvatting over mannen en vrouwen kent. Mannen geven niet altijd leiding. Er zijn verrassingen zoals het feit dat de eerste getuigen bij opstanding vrouwen waren terwijl ze toen niet bij rechtbank mochten getuigen. Apostelen geloofden hen dan ook niet.
Man en vrouw zijn geschapen als een twee-eenheid. God roept hen om samen te werken. Niet-specifieke gaven samen in te zetten. Daarom mogen ze ook dienen in de ambten. Om samen te heersen en complementair te dienen.
We willen hier verdere duidelijkheid over verkrijgen door grondige studie. Er moet ruimte zijn om de weg te vinden. Tot we samen in de eeuwige heerlijkheid Hem samen mogen dienen.