Signalen 03
D.J. Bolt
18-10-14
Ontwikkelingen in de kerken laten zich naast officiële besluiten van kerkelijke vergaderingen ook goed aflezen aan allerlei artikelen en berichten in de kerkelijke pers. Dit jaar zijn er weer talrijke publicaties in kranten, kerkbodes en theologische tijdschriften verschenen die richtingen signaleren waarin kerken en gemeenschappen zich bewegen.
We geven hieronder een groot aantal significante 'signalen' uit de kerkelijke wereld. Normaliter laten we signalen zien via het aparte venster op de homepage. Maar we lopen wat achter en daardoor is er een berichtenberg ontstaan. Met enkele aparte publicaties in de rubriek In de pers proberen we weer 'bij de tijd' te komen.
De signalen zijn van september 2014.
De Zuidwester GKv Drachten-ZuidWest 09/14
De kerkenraden van Drachten-ZuidWest en Drachten-Oost hebben besloten om één van hun zondagse vier kerkdiensten te laten vervallen uit oogpunt van "efficiente preekvoorziening". Het kerkbezoek is namelijk de laatste jaren nog maar "beperkt". De middagdiensten van de beide gemeenten worden daarom nu gecombineerd.
De gemeenten zelf werden overigens niet geraadpleegd over, of om instemming gevraagd met dit besluit hun aantal erediensten te verminderen.
Gereformeerde Kerkblad Midden 12/09/14
Volgens ds. David de Jong betekent Rom. 14:13 'Mens erger je niet'. Dus: "Moeten mensen die verlangen naar vernieuwing zich niet altijd aanpassen aan mensen die alles bij het oude willen laten? Nee."
Betekent Paulus' woord dan wel dat "je nu lekker alles mag eten en drinken waar je zin in hebt? Nee."
Omdat "wij niet worden gered door ons wel of niet aan de wet van Mozes te houden, maar door ons aan Jezus Christus toe te vertrouwen".
En dus is zijn conclusie: "Want het koninkrijk van God kun je niet herkennen aan de goede meningen die de burgers van dat koninkrijk erop nahouden (over eten en drinken of over de invulling van de kerkdiensten, het bezoek van de middagdiensten, het kind in de kerk of de vrouw in het ambt), maar aan de gerechtigheid, de vrede en de blijdschap van Christus, die de Geest aan ieder kwijt kan".
ND 06/09/14
Dr. K. van Bekkum is onder de indruk van de schoonheid van de stad Rome. Maar de stad roept al snel irritatie op onder vooral protestanten. ‘Rome deugt niet. Kijk maar, de prachtige Sint Pieter is gebouwd met geld uit de aflaathandel en het gebouw laat zien dat de paus niet kan wachten tot we ons aan hem onderwerpen.’
Maar, constateert hij, "des te opvallender is het dat orthodoxe gereformeerden en rooms-katholieken bij nader inzien aan het eind van de negentiende eeuw al veel meer op elkaar leken dan in eerste instantie gedacht. Dit was toch wel de voornaamste gemeenschappelijke ontdekking op een congres in Rome over neocalvinisme en rooms-katholicisme met historici en theologen uit Kampen, Amsterdam, Edinburgh, Pasadena en Californië."
Met de encycliek Rerum Novarum en het Christelijk Sociaal Congres, beide in 1891, deden paus Leo XIII en de calvinist Abraham Kuyper een poging de arbeiders en de samenleving te beschermen tegen de terreur van markt en overheid. En ook maakte Herman Bavinck o.a. in zijn Gereformeerde dogmatiek voor zijn inspiratieleer gretig gebruik van een andere encycliek van Leo XIII over de moderne Bijbelwetenschap. En een andere opvallende overeenkomst tussen beide bewegingen zijn de eerste reacties op de evolutietheorie: het zou kunnen, als het maar niet ontaardt in een mechanisch wereldbeeld.
Van Bekkum concludeert: "Nederlandse neocalvinisten lijken dus meer op roomsen in de omgang met de moderne wereld dan gedacht. Zelfs in de omgang met de Bijbel."
Op het congres gingen vooral prof. Richard Mouw van Fuller Seminary en zijn PhD-studenten de vraag naar de omgang met de moderne wereld uiterst creatief te lijf. Geïnspireerd door Kuyper en Bavinck zoeken ze naar een christelijke kijk op bijvoorbeeld navolging, kunst, mode en consumentisme. "Ook hier blijkt het vruchtbaar in gesprek te gaan met rooms-katholieke visies".
Dus maar gewoon rooms worden omdat het beeld dat protestanten van Rome hebben niet klopt? Dat gaat (nog) te snel. Want "recent onderzoek liet zien dat Italiaanse katholieken bidden tot Maria, padre Pio en de heilige Antonius. Christus kwam pas op de vierde plaats. En ik heb geen bisschop gehoord die zei dat hier toch wel sprake was van een probleem", zo hoorde Van Bekkum op het congres.
Prof. Kees van der Kooi (VU) was er ook. Maar hij vond dat "de eenheid van de kerk spreekt voor Rome. Protestanten hebben er op dat punt een potje van gemaakt, zoals ze ook huiswerk hebben in hun omgang met het avondmaal. En wie ziet hoeveel er mis kan gaan als een dominee te lang in een plaats staat, verlangt terecht naar een bisschop. Zo’n ambt hoort bij de kerk."
Gereformeerde Kerkblad Midden 12/09/14
J. Bollemaat schrijft onder de titel 'Mensen zijn niet lief' over de christelijke opvoeding. Die is hard nodig want "wij leven in vijandelijk gebied. () De weg van opvoeden vraagt heldere toerusting, maar ook scherp leren kijken en luisteren. Dit gaat verder dan verantwoord omgaan met internet en tv. Hoe leer je je kind kijken naar de wereld? Ik krijg de indruk dat wij met elkaar heel open en ontvankelijk zijn voor wat de wereld biedt: aan wetenschappelijke inzichten, aan vermaak en aan levensstijl. Al snel worden bijbelse inzichten weggezet als biblicistisch, niet echt passend bij de dynamische tijd van vandaag. De Bijbel komt uit een andere tijd en cultuur en dat is goed voor de zondag, maar voor rest van de week ... Degradatie van de Bijbel in het dagelijks leven is een ander risico dat we onder ogen moeten zien."
Daarom beveelt de schrijver aan:
"Wie God wil liefhebben, moet eerst Zijn liefde ontvangen. Daarvoor is het belangrijk dat de Bijbel gelezen wordt en ook in z'n geheel. Je leert God kennen in Zijn Woord, daar spreekt Hij over zijn weg en werk in de geschiedenis. Het is een weg van schepping, zondeval, verlossing en herschepping: wij zijn op weg naar een nieuwe aarde. Laten we onze kinderen leren dat Genesis 1 nog steeds fundamenteel is voor iedere christen. Als christen hoef je met moderne (natuur)wetenschappelijke inzichten niet je Bijbel dicht te doen, maar je moet weten wat er in staat en waar dat staat. Naast bijbelkennis is er ook kennis nodig van de (kerk)geschiedenis en van de huidige tijd. Hierin hebben kerk, gezin en school een grote taak. Christus is Heer en Hij bestuurt vanuit de hemel heel de wereld. Laten we daarom zijn gebod ter harte nemen: 'Heb de wereld en wat in de wereld is niet lief ( ... ) De wereld met haar begeerte gaat voorbij, maar wie Gods wil doet blijft tot in eeuwigheid. (1 Joh. 2: 15-17). Volgens mij is het tijd om de wapenrusting weer aan te trekken: vreemdeling sta op scherp, want mensen zijn niet lief. Dat worden ze wel door het geloof in de liefdevolle God en Vader."
Gereformeerde Kerkblad Midden 12/09/14
Ds. A. Kamer bespreekt de uitdrukking 'lichaam van de kerk van Christus'. Zoals ons lichaam wordt geregeerd vanuit en door ons hoofd, zo ook de gemeente door de Heer Christus.
Hij zegt daarvan o.m.: "Dat 'lichaam' is voor velen vooral een geestelijke zaak, iets dat ver verheven is boven de gewone dagelijkse gang van zaken. Je hoort soms wel als excuus: ik ben wel geen lid van een kerk, maar ik behoor als gelovige bij het lichaam van Christus. Die band wordt dan niet onderhouden door concrete kerkkeuze en kerkgang, maar wordt uitsluitend bepaald door de keus van de persoonlijke voorkeur. Het 'lichaam van Christus' is dan de optelsom van alle oprechte christgelovigen, in welke kerkelijke gemeenschap die zich ook bevinden. Dat lichaam vormt de onzichtbare kerk, zo wordt wel gezegd."
Maar ds. Kamer laat de gereformeerde belijdenis spreken:
"Is dat een geldig excuus om je in de kerk vrijblijvend op te stellen en je niet te voegen bij de 'ware kerk', de gemeente van Christus, zoals die te kennen is naar de norm van de Bijbel, genoemd in art. 29 NGB. We noemen hierbij art. 28-32 NGB. Daarin kom je driemaal het woord 'lichaam' tegen. De eerste keer in art 28 NGB: 'kerkleden hebben de roeping zich te voegen bij de kerk van Christus om de eenheid van de kerk te bewaren.' Dat is een concrete weg: je 'onderwerpt je aan haar onderwijzing en tucht', 'buigt de hals onder het juk van Jezus Christus, en 'dient de opbouw van de broeder overeenkomstig de gaven die God gegeven heeft als leden van hetzelfde lichaam'. Lichaam betekent hier de gestructureerde menselijke organisatie, waarin de taken geordend zijn naar de opdracht van de Zoon van God, die de gemeente vergadert, beschermt en onderhoudt door Geest en Woord via de dienst van mensen. () Zie ook art. 29 NGB: 'wij bedoelen dat men het lichaam en de gemeenschap van de ware kerk onderscheiden moet van alle sekten die beweren dat zij de kerk zijn.'. 'Lichaam en gemeenschap van de ware kerk' wordt dan getypeerd met de drie kenmerken: onderhouden van de zuivere prediking van het Woord; onderhouden van de zuivere bediening van sacramenten en de onderhouding van de bediening van de kerkelijke tucht die geoefend wordt om de zonden te bestraffen. 'Hieraan kan men de ware kerk kennen en niemand heeft het recht zich van haar af te scheiden'. 'Ware kerk', 'lichaam' en 'gemeenschap' horen bij elkaar. Dat het hierbij om openbaar kenbare, 'organisatorische' zaken gaat wordt duidelijk doordat daarnaast aan het eind van art 29 NGB. ook de kenmerken van de ware christen worden genoemd. 'Ware christen' en 'ware kerk' zijn niet verwisselbaar maar te onderscheiden. Pas bij de ware christen komt de strijd om de geestelijke gezondheid van het hart ter sprake."
De predikant stelt vervolgens de spannende vraag: "Wie is scheurmaker naar de bijbelse norm in de gemeente van Christus? Die vraag kan alleen beantwoord worden door te onderzoeken welke kerkelijke vergadering zich schikt onder de HEER of weigert de weg van de gehoorzaamheid te gaan en zodoende als 'valse herders' de gemeente te leiden. Niet het hart van de kerkmensen, maar de kerkelijke organisatie komt in het gezichtsveld."
ND 15/09/14
De PKN bestaat 10 jaar. Tijdens de viering daarvan in Nijkerk werd alles uit de kast gehaald om zichzelf en haar boodschap in de schijnwerpers te zetten.
De Protestantse Kerk is voornemens de samenwerking met andere kerken te zoeken - ook met, in de woorden van scriba Arjan Plaisier afgelopen zondagmiddag, ‘wie toen niet konden meegaan’
ND 12/09/14
Ds. W. J. op ’t Hof leidde jarenlang het verzet tegen de fusie van hervormden, gereformeerden en lutheranen die uiteindelijk uitmondde in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Maar hij sloot zich aan bij de Hersteld Hervormde Kerk (HHK).
In 1996 zei hij: ‘Gods werk in de Hervormde Kerk wordt ongedaan gemaakt. Het samenwerkingsproces is eerder duivels dan goddelijk’ en dat vindt hij nog steeds: "Het is een menselijk proces geweest, waarbij vooral de getallen en aanzien golden; een fusie zoals in het zakenleven." De PKN heeft, in tegenstelling tot o.a. de RK kerk' geen heldere officiële belijdenis.
Ooit stelde de predikant dat ‘als de PKN doorgaat, Gods oordeel zal volgen. Dan zul je zien dat er geen kerk zó snel naar het einde zal gaan als die kerk.’ Volgens hem zie je dat op dit moment. Afgezien van een paar Gereformeerde Bondsgemeenten zie je nauwelijks nog jeugd in de PKN. Terwijl er juist in de HHK heel veel jeugd is.
Principieel stelt de Gereformeerde Bond niks meer voor, volgens de predikant. Je hoort ze niet meer, alleen nog toen de atheïstische ds. Hendrikse zich roerde. Strijd tegen afwijkende meningen over b.v. de verzoening hoor je niet meer. De achterban is niet meer eensgezind. Ook dat is een oordeel over de PKN, aldus deze predikant.
ND 02/09/14
De christelijk-gereformeerde Theologische Universiteit in Apeldoorn (TUA) verwelkomt het komende seizoen een recordaantal studenten: 26. Totaal aantal studenten: 148.
Aan de vrijgemaakt-gereformeerde Theologische Universiteit in Kampen beginnen 12 studenten. 7 studenten schreven zich in voor de predikantsmaster. 18 (6 uit buitenland) volgen de algemene master waarvan 10 bij de missionaire variant van prof. Paas. Totaal 150 studenten.
Er is een voorzitter gevonden die het fusieproces van de universiteiten gaat aansturen en begeleiden.
ND 02/09/14
Op 31 augustus werd in de Ukraine Evangelical Reformed Church Mihajlo Mihajlov bevestigd tot predikant in Tavrieske. Die Oekraïense plaats Tavrieske ligt niet zo ver van Marioepol, waar Russen en separatisten voor geweld zorgen. De kleine gereformeerde kerk bevestigde in haast een dominee; je weet nooit of dat na een Russische bezetting nog kan. Als Russische troepen een corridor zouden willen en oprukken langs de Zee van Azov naar de Krim, passeren ze het stadje maar net.
ND 11/09/14
S. Kuijper hoofdredacteur ND memoreert dat de zeventigste verjaardag van de Vrijmaking, vorige maand, niet is gevierd. Wel kwam uitgever Kok met een heruitgave van Aleid Schilders Hulpeloos maar schuldig en een bundel verhalen van dertigers over hun jonge jaren in de vrijgemaakte kerken: Vrijgemaakt?
Kuijper heeft geen goede herinnering van de viering van 50 jaar Vrijmaking want hij schreef een artikel dat niet goed viel bij de organisatoren van toen. En dat meet hij breed uit. Kern daarvan is zijn moeite dat de vroegere vrijgemaakte kerkenraden kerkverlatingen met droefheid als 'onttrekkingen aan de gemeenschap van de kerk' meldden. En ja, dat "gaf een geur van pretentie dat deze kerk aantoonbaar de unieke vergaderplaats van Christus was, een kwade reuk die niet snel gelucht is". Maar dat "radicaal exclusivisme en het alles-hangt-met-alles-samendenken" is met de grote verhalen verleden tijd, constateert Kuijper opgelucht. "Naast het exclusieve ‘kerkbesef’ waren er ook in de structuur en de sociale samenhang krachten die bijdroegen aan een monocultuur, waarin een zelfstandig denkend individu het Spaans benauwd kon krijgen. Bij de kerk hoorde een minizuil, waardoor je in allerlei verbanden (school, partij, ontspanning) steeds dezelfde mensen tegenkwam. En heel die zuil was doortrokken van het zelfgezochte én opgedrongen leiderschap van ‘de School der Kerken’, van de hoogleraren die daar doceerden en de dominees die er vandaan kwamen", aldus de hoofdredacteur.
"De Kamper universiteit was het hoofdfiliaal waarvan je de firmanaam moest hooghouden. Een firma waarvan de leiding nog in 2006 publiek excuses maakte voor een cabaretoptreden van Lammert Kamphuis en zijn broer tijdens de Schooldag, omdat het slecht gevallen was bij een deel van de clientèle."
[voor het cabaret optreden zie http://www.eeninwaarheid.info/index.php?rub=4&item=559&zoekterm=cabaret
]
ND 10/09/14 Ingezonden
Joukje van den Akker is blij met de bundel van Lammert Kamphuis. Zo eerlijk en herkenbaar. Ook zij vindt het niet altijd makkelijk om lid te zijn van een vrijgemaakte kerk want ze vindt het verre van comfortabel soms om in de kerk te zitten, en vraagt zich vertwijfeld af of dit nu de kerk is waar ze haar kinderen groot wil laten worden. Want "voor mijn gevoel hebben we (ik) vaak geen boodschap voor mensen buiten de kerk en wordt er binnen zo’n andere taal gesproken dan buiten".
Waarom gaat ze dan niet weg? Omdat er ook mooie dingen in de kerk gebeuren en "misschien ziet God mij het liefst in deze kerk".
"Ingewikkeld hoor ... lid zijn van de GKv."
ND 11/09/14
ND Journalist Rien van den Berg schreef een recensie van een boek van prof. dr. C.J. de Ruijter over preekkunde. Het is een "doorwrocht en complex boek", aldus Van den Berg.
Maar hij meldt dat de bekende hervormde ds. Wim Dekker het een moeilijk te lezen boek vond en ook bezwaar heeft tegen de kern van het boek. Want De Ruijter beschouwt prediking als een ‘functie van de gemeente’. Degene die de Bijbel open doet, moet dat midden in zijn gemeente doen. Maar Dekker vindt de traditionele ambtsinvulling belangrijker. Hij ziet in zijn recensie meer heil in de klassieke prediker, die vanuit de autoriteit van de ‘apostolische successie’ "zijn gemeenteleden nog een beetje geloof aan het wankele gemoed prutst", verwoordt Van den Berg.
Maar volgens Van den Berg is De Ruijters insteek onmiskenbaar gereformeerd, en zij oogt moderner. Misschien moeten gemeenten wel om uit? hun eigen gelederen predikers aan wijzen. Als prediking een functie van de gemeente is, moeten predikanten regelmatiger dan nu zelf naar de kerk gaan luisteren. Maar voorlopig moeten we het maar met de preekwerkgroep doen.
ND 10/09/14
Kerken die hun zalen commercieel verhuren, mogen huurders niet op principiële gronden weigeren. Dat oordeelde het College voor de rechten van de mens woensdag. De godsdienstvrijheid telt hierbij niet. Het College deed uitspraak in de zaak tussen de Evangelische Gemeente Utrecht en COC Midden-Nederland. Volgens het College weigerde de kerk vorig jaar onterecht de zaalverhuur aan Jong&Out van homobelangenvereniging COC. Dat is in strijd met de Algemene wet gelijke behandeling.
ND 09/09/14 Ingezonden
Bert Runhaar schrijft dat het aantasten van Gods naam in het Oude en het Nieuwe Testament scherp wordt veroordeeld. Het Onze Vader begint met de bede om de heiliging van Gods naam. De zondeval en de gevolgen daarvan zijn geen reden om dat gebod overboord te zetten, integendeel. "Maar ds. Voorberg weet het beter: het leed en het onrecht zijn zo groot, dat vloeken nu toch maar moet kunnen. Ik vind dit een nogal puberale reactie." Als internist-oncoloog heeft hij de nodige ellende meegemaakt maar daartegen vloeken zou niet geholpen hebben, maar averechts hebben gewerkt, schrijft Runhaar. En, als we Gods prioriteitenvolgorde bij het houden van zijn geboden willen veranderen, vallen we ten prooi aan de verleider. Dat is menselijke hoogmoed.
ND 09/09/14 Ingezonden
Drs. H. de Jong (NGK) moet bij het vloeken van Rikko Voorberg denken aan een dienst die hij destijds in Amsterdam leidde in de dagen van een zware crisis in de gemeente. Ik bad toen: ‘O God, verdoem – hem!’ en ik bedoelde de duivel. Is dat niet beter dan de zelfverwensing, die inderdaad (daar heeft Voorberg gelijk in) eigenlijk niet voor jezelf, maar voor iemand anders bestemd is?, vraagt hij zich af. Want ‘o God, verdoem hem!’ is hetzelfde als ‘De HERE schelde u, gij satan!’ uit Zacharia 3 vers 2 (Statenvertaling).
ND 09/09/14 Ingezonden
Hans van der Zwan constateert dat Rikko Voorberg gaat vloeken wanneer Israël bij een aanval een Hamasleider ombrengt en daarbij ook een vrouw en kind omkomen. Maar je kunt toch ook blij zijn wanneer kwade lieden worden geëlimineerd? En een oorlog in die zin is nooit clean, maar wel heilzaam, omdat een nieuwe toekomst voor de bevolking hopelijk van de grond komt bijvoorbeeld. Zaterdag werd bij een luchtaanval van het Iraakse leger op IS een ziekenhuis geraakt, waarbij ook patiënten omkwamen en gewond raakten. Hoe reageert Voorberg hierop? Maar weer vloeken?
ND 09/09/14 Ingezonden
Peet den Hartog wil onderscheiden tussen kleine en grote vloek. Kleine vloek is dan letterlijk vloeken als Rikko Voorberg doet en dat is fout. Groot vloeken is dan dat je geen geweld, onrecht en onderdrukking mag plegen onder het roepen van ‘God is met ons!’, ‘Allah is groot!’. Zo vloekte de inzender eens in zijn strijd tegen de kernbommen (om te beginnen Nederland uit) God verdomme de bommen’.
Maar "voortschrijdende Bijbelexegese" heeft hem geleerd dat God kernwapens niet kan verdoemen, maar de (christen)mens, geleid door Gods Geest, moet die uitbannen. Dus: "ik heb dus toch te vroeg gevloekt".
ND 09/09/14
R. Meijer, voormalig voorganger van Stroom, vindt dat het gevloek van Voorberg een vraag oproept waar hij geen antwoord op heeft. In elk geval weet hij wel dat "wie denkt dat zijn verhaal een rellerige poging is om te vloeken in de kerk, er flink naast zit".
En "wie heel snel verontwaardiging voelt opkomen, moet toch even wachten". De vloeken van Voorberg "zijn al jaren gemeengoed, of je daar blij mee bent of niet (ik niet). Dan is het moedig om daarbij aan te sluiten."
"Het kan zijn dat mensen dit niet bevalt, omdat het ver buiten de christelijke comfortzone is. Maar wordt het geen tijd dat we nieuwe taal gaan ontwikkelen? Een geloof dat onverstaanbaar is geworden buiten de kerkmuren, vraagt om nieuwe routes en dieper: om opnieuw je verbinden met de cultuur. Dat maakt volgens mij bescheiden in kritiek bij een prikkelend betoog van een gelovige pionier in een seculier dagblad. Doe het maar beter dan." Maar daar voelt Meijer zich ook verlegen mee.
"Echte religie heeft zelf iets te melden en zou in staat moeten zijn dat zo relevant te doen dat het ook seculier verstaan en zelfs omarmd kan worden. Laat dit vlammende betoog van Rikko Voorberg op z’n minst een poging daartoe mogen zijn."
Maar, Meijer vindt het wel een "heidense klus" van een vloek een 'bijna-gebed' te maken. En dus houdt hij 'een dubbel gevoel', dat wel.
ND 01/09/14
’Ik heb nog steeds een nauwe band met God, maar met de kerk heb ik niks. Van de kerk als instituut heb ik afscheid genomen. Niet van het geloof. Eerder het tegendeel. Ik ben geen lid van een kerk meer. Maar ik bid wel, over een Bijbelgroep geen kwaad woord en ik ben blij dat veel christenen actief zijn in asielzoekerscentra.’
Aad Kamsteeg herkent dit. Hoe komt dit? Zijn suggesties: door de plicht- of regelethiek, de dood in de pot voor spontaniteit en authenticiteit; de ingewikkelde kerkordes en -verbanden die dingen voorschrijven waarop je in je eigen gemeente niet zit te wachten; de eindeloze binnenkerkelijke discussies over een tweede dienst, opwekkingsliederen, de vrouw in het ambt; de gewoontes waarvan je geen notie hebt waartoe ze dienen, alle organisatorische rompslomp over gebouwen, financiën, administratie.
Kamsteeg zet het tegenover het lichtend voorbeeld van zijn ervaringen met de Chinese ondergrondse kerk. Daar was nog de 'eerste liefde', werd 'de daad bij het woord' gevoegd. En daarom moet onze kerk een beweging worden. De kerk is geen doel in zichzelf immers. "Onze houding tegenover veranderen moet veranderen". Dus geen verstarring meer. Er moet weer vitaliteit en nieuwsgierigheid komen. We zijn te knus geworden, vormen geen tegencultuur. En zo: "De recente kroegentocht 7x7 was zo gek nog niet."