Ethiek

Uit het verleden

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Rutgers-Deddens-symposium

 

F. Hoogland

20-10-18

 

Op woensdag 3 oktober jl. werd er in Kampen een Rutgers-Deddens-symposium gehouden dat handelde over de kerkrechtelijke nalatenschap van de hoogleraren F.L. Rutgers (1836 – 1917) en D. Deddens (1926 – 2004). Bij deze gelegenheid werden er twee boeken gepresenteerd.

 

Twee boeken

 

'Nooit meer eene nieuwe hiërarchie!'

over de kerkrechtelijke nalatenschap van F.L. Rutgers, geschreven door Leon van den Broeke en George Harinck (red.). Het verscheen als deel 34 in de ADChartasreeks.

 

'De collectioneur'

over de kerkrechtelijke nalatenschap van D. Deddens, eveneens geschreven door Leon van den Broeke (ed.). Het is als deel 1 van de

Deddens Kerkrecht Serie uitgegeven bij Summum Academic Publications en het Deddens Kerkrecht Centrum.

 

Dit laatste omvangrijke boek verschijnt wereldwijd als volume 1 van een academische reeks over het gereformeerd kerkrecht. Deel 2 is in voorbereiding en zal handelen over de kerkrechtelijke nalatenschap van P. Deddens, vader en voorganger van D. Deddens.

 

Graag doen wij beknopt verslag van de toespraken die er tijdens dit symposium werden gehouden.

Na een woord van welkom door de voorzitter, de heer Wicher Deddens, een neef van prof. drs. D. Deddens, die o.a. ook zijn tante Ineke Mulder-Deddens en zijn oom ds. Pieter Deddens welkom heette, kreeg prof. dr. Jan Veenhof het woord.

 

Deddens

 

Veenhof haalde interessante herinneringen op aan Pieter Deddens, de vader van Detmer Deddens. P. Deddens was samen met B. Holwerda en C. Veenhof hoogleraar aan de na de Vrijmaking zo veel kleiner geworden Hogeschool. Dat was volgens Veenhof een goede keuze: Deddens sr. was een autoriteit op het gebied van kerkrecht en kerkhistorie en kwam uit een bibliofiele familie. Zijn colleges werden wel hoorcolleges genoemd, maar eigenlijk waren het schrijfcolleges. Tussen de blokken dictaat werd er zo nu en dan nadere toelichting gevoegd. ‘Na je propadeuse stapte je in een rijdende trein’, aldus prof. Veenhof; in het theologische systeem was er na de Vrijmaking geen verandering gekomen, en studenten hadden geen inspraak.

 

Prof. Deddens en lector Wielenga waren het zeer eens in hun beschouwing van het vak kerkgeschiedenis; deze was te beschouwen als een neerslag van Christus’ kerkvergaderend werk. Het was hun streven om de kerkgeschiedenis zo levendig mogelijk over te brengen. Er was daarbij veel aandacht voor Calvijn.

Deddens sprak aan de hand van bronnen die hij zeer goed kende. Hij was onderhoudend en hield van grappen en kwinkslagen.

De colleges kerkrecht waren gebaseerd op de praktijk.

Prof. Veenhof herinnerde zich ook dat in die tijd zeer veel uit het hoofd moest worden geleerd, zelfs hele gedeelten van de Dordtse Leerregels!

 

F.L. Rutgers

 

Prof. dr. George Harinck sprak vervolgens over 'het portret van F.L. Rutgers'. Rutgers kan op kerkrecht gebied als leermeester van D. Deddens worden beschouwd. Ook prof. Greijdanus had grote waardering voor Rutgers, en hij zal deze zeker op Deddens hebben overgebracht.

Rutgers was een fervent voorvechter van het zogenaamde 'doleantie-kerkrecht'. Samen met Abraham Kuyper vormde Rutgers een 'tandem. Ieder van hen leverde een kenmerkende bijdrage aan zaken die ze uiteindelijk gezamenlijk realiseerden. Daarbij verschillen de historici nogal van mening in hun beoordeling van Rutgers: A. Th. van Deursen beschouwde hem als secondant van Kuyper, maar J.C. Rullman oordeelt positiever. Hoe dan ook, zij waren zeer bevriend en werkten nauw samen.

 

In de Vrije Universiteit te Amsterdam hangt een schilderij van Rutgers, dat is vervaardigd door de toentertijd zeer beroemde schilder Jozef Israëls. Een afbeelding hiervan siert het omslag van het boek 'Nooit meer eene nieuwe hiërarchie!'. Dit olieverfportret was een persoonlijk geschenk van Kuyper aan zijn vriend Rutgers ter gelegenheid van diens 70e verjaardag.

 

The Pilgrim Fathers

 

Prof. dr. Wim van Vlastuin sprak vervolgens over de puriteinse ecclesiologie van de Pilgrim Fathers, een onderwerp waarmee zowel (P) als zoon (D) Deddens zich uitvoerig hebben bezig gehouden. Op de voorgevel van de Leeuwarder pastorie (van D) aan de Groningerstraatweg prijkte zelfs de naam “Mayflower”, de naam van het schip waarmee een groep Engelse protestanten emigreerde.

Deze groep kwam omstreeks 1606 eerst naar Nederland en vestigde zich in Leiden. Maar het levensklimaat daar was hun te vrij. Daarom, en ook vanwege economische onzekerheid, vertrokken ze in 1620 via Plymouth naar Amerika per Mayflower, waar ze aankwamen in Cape Cod. Velen waren er onderweg gestorven. De overblijvende groep vestigde zich daar en andere emigranten voegden zich bij hen. Sommigen werden later congregationalisten.  

 

D. Deddens en J. Kamphuis

 

Prof. dr. Barend Kamphuis sprak over de relatie tussen zijn vader J. Kamphuis en D. Deddens. De families Kamphuis en Deddens waren zeer bevriend. Kamphuis was van mening dat vanwege zijn wetenschappelijke kwaliteiten Deddens de aangewezen man was voor de

Prof. drs. D. Deddens

opvolging van de overleden P. Deddens. Echter dat gebeurde niet: Kamphuis zelf werd in 1958 door de synode in die functie benoemd.
Toch bleef de wederzijdse waardering in stand, ook voor de wijze waarop Deddens met die grote teleurstelling in zijn leven omging. Weliswaar werd de inauguratie van Kamphuis niet door Deddens bezocht, de goede verstandhouding bleef.

Overigens, een promotie van Deddens bleef uit, de oorzaak daarvan is nooit echt duidelijk geworden.

 

Door een auto-ongeluk kwam Kamphuis maandenlang in een ziekenhuis te Leeuwarden te liggen. Daar was Deddens ziekenhuispastor. Dit verblijf versterkte de band in niet geringe mate. Ook kwam Kamphuis onder de indruk van het niveau van preken van Deddens.

 

In 1979 werd Deddens alsnog tot hoogleraar Kerkrecht en Kerkgeschiedenis benoemd. Dit tot grote blijdschap van Kamphuis die toen zelf van katheder wisselde en als hoogleraar dogmatiek aan de slag ging.

Veel wetenschappelijk werk kwam er niet uit Deddens' handen, wel werkte hij mee aan boeken over de Afscheiding en de Doleantie. Kamphuis en hij werkten als goede collega’s samen. Deddens bevorderde actief de studiezin van de studenten. Er moest kader komen!

In 2009 toonde Kamphuis sr. zich zeer ontroerd bij de begrafenis van Deddens.

 

D. Deddens en kerkrecht

 

Prof. dr. Fokko T. Oldenhuis refereerde over Deddens en het kerkrecht. Hij haalde herinneringen op aan zijn arbeid samen met Deddens in een commissie ad hoc over Emeritering. De stichting Emeritering werd omgezet in een vereniging. Velen hadden moeite met die verandering.

Oldenhuis haalde goede herinneringen op aan de contacten met Deddens, die zich volgens de spreker vaak eenzaam moet hebben gevoeld, en blokkades tegenkwam waardoor publicaties bijkans onmogelijk werden.

Spreker uitte waardering voor de grotere publiciteit die er nu beschikbaar komt over conflicten van destijds. Hij was van mening dat de TUK 'de vensters heeft opengezet'.

 

ADC archief

 

Mevrouw Merein Wijma, archivaris bij het ADC, inventariseerde het archief van Deddens en bracht daarvan verslag uit.

Ze had ook een korte levensbeschrijving van Deddens gemaakt. Deddens richtte de ‘Ecclesiologische Club’ op, een door hem geleid groepje studenten die in kerkrecht waren geïnteresseerd en daarvoor extra werk wilden doen. Ook was hij lid van de Werkgroep Kerkrecht, waar hij samen met zijn collega’s onderzoek deed binnen het vakgebied.

Hoewel Deddens zijn leven lang artikelen schreef voor verschillende gereformeerde bladen en kranten, heeft hij nooit een volledig boek geschreven, aldus mevr. Wijma.  Wel is er bewijs uit archiefstukken dat hij van 1946 tot zijn hoogleraarschap bezig is geweest met het schrijven van een dissertatie, maar dat is nooit gereed gekomen. Het archief wekt de indruk dat het werk is blijven steken in de onderzoeks- en opzetfase.

 

Levensloop

 

Tenslotte kreeg prof. dr. Leon van den Broeke het woord. Hij sprak over leven en werken van D. Deddens.

Er zijn drie grote waaroms in het leven van Deddens:

 

  • Waarom is Deddens nooit gepromoveerd?
  • Waarom is hij gepasseerd bij de benoeming van een opvolger van zijn vader?
  • Waarom zijn zijn academische redevoeringen nooit gepubliceerd?

 

Het begin van zijn leven was zo veelbelovend!

In 1949 deed hij cum laude kandidaatsexamen, na drie jaar opnieuw cum laude bij het doctoraal examen. En meteen daarna begon hij aan zijn dissertatie. Er is een grote verzameling materiaal, toch kwam het nooit af terwijl hem tijdens zijn predikantschap in zijn tweede gemeente Mariënberg zelfs studieverlof werd toegestaan.

Is hij misschien gestopt na de grote teleurstelling in 1958?

 

In Leeuwarden, waar hij niet minder dan 16 jaar de predikant was, heeft hij een goede tijd gehad. Daar werd ook zijn 25-jarig huwelijks- en ambtsjubileum gevierd. Van verschillende synoden was hij praeses en jarenlang redacteur van het Handboek van de GKv.

 

Tenslotte kwam toch nog het hoogleraarschap in 1979. Het is merkwaardig dat verschillende academische redevoeringen niet werden gepubliceerd. Waarom niet? De afscheidsrede van Kampen werd zelfs niet eens uitgetypt. Het archief bevat alleen een handgeschreven versie.

Er blijven vragen onbeantwoord over dit theologenleven. Maar we observeren in mildheid. Het is vandaag tijd voor postuum eerherstel, aldus de spreker.

 

De middag werd besloten met de presentatie van de beide boeken waarvan de gegevens in de aanhef van dit artikel zijn genoemd.