Gaan de CanRC de GKv achterna? 2
Ds. J. Moesker
31-03-18
Emotionalisme
De huidige, postchristelijke West-Europese cultuur is heel subjectivistisch en op de mens gericht. En de keuzes die de meeste mensen tegenwoordig maken is meer op hun subjectieve gevoelens dan op de objectieve waarheid van de Bijbel gebaseerd. Wie adverteert maakt gebruik van emotie. De filmwereld zoekt het vooral in emotie. Protestgroepen en politieke partijen maken ook meer gebruik van emotionele slogans dan van logica. Mensen laten de manier waarop ze naar hun leefomstandigheden kijken en de vitale keuzes bepalen meer van hun gevoel afhangen dan van eeuwige waarheden, of in veel gevallen zelfs van redelijke argumenten. Dit wordt emotionalisme genoemd. Onze eigentijdse cultuur gaat veel over gevoelens. De mens wil zich goed voelen en wil deel van een geheel uitmaken. Bedenk eens hoe de huidige drugscultuur is ontstaan. Zo veel mensen proberen aan de werkelijkheid van hun leven te ontsnappen, al is het maar voor even. En men stemt zelfs op basis van gevoel op politieke leiders, zodat we het populisme zien toenemen. Ik ben van mening dat het emotionalisme van de westerse cultuur de GKv heeft beïnvloed. Ook andere factoren spelen een rol, maar van wat ik heb gehoord, gezien en gelezen over de GKv is het zo dat veel mensen hun gevoel laten bepalen hoe zij tegen de hun omringende cultuur aankijken en hoe zij over God denken. Het is niet langer Gods Woord zelf dat hier de toon aangeeft.
 |
| Rev. J. Moesker |
Dit zou een overreactie kunnen zijn op het tegenovergestelde probleem in het verleden, namelijk een soort stoïcisme, waarbij geloof stevig in de theologie verankerd lag, maar het gevoel niet aan bod kwam. Koude orthodoxie. En waar een goede leer van doorslaggevend belang is voor de gezondheid van de christen en de kerk, daar moet die leer ook tot emotie leiden. Je belijdt met het hart, maar ook met de mond (Rom. 10). De plaatsvervangende voldoening van Jezus Christus is niet alleen maar iets wat we moeten bevestigen en verdedigen, maar het moet ook iets zijn waarin we onze blijdschap vinden.
Maar onze westerse cultuur heeft veel gereformeerde mensen ertoe gebracht dingen meer op basis van hun gevoel te beoordelen dan primair op de kennis van het Woord. En zoals Paulus in Romeinen 10 laat zien, leidt ijver voor God zonder het juiste inzicht tot dwaalwegen. Dat komt doordat onze natuur, inclusief onze emotie, tot alle kwaad geneigd is, wat we ook naar de Schriften belijden. Daarom kunnen we ook niet op onze gevoelens afgaan om te bepalen wie God is en hoe Hij geëerd en gediend wil worden. Onze emoties zijn maar zwakke raadgevers als het gaat om wat al dan niet goed is in Gods ogen. Zijn Woord moet de voornaamste norm van ons geloof, leven en eredienst zijn, zoals we dat in Artikel 7 van de NGB belijden. Voor wie aan het sola Scriptura van de reformatie vasthoudt, zijn niet gevoelens maar is de Bijbel de maatstaf voor leven, geloof en eredienst. En als we de Bijbel als basis van ons geloof, leven en eredienst vasthouden, dan komen de emoties ook wel. Dat laten de psalmen ons zien. Goede emoties, tranen naast blijdschap.
Ik vrees dat de Nederlanders in dit opzicht door de huidige cultuur zijn aangestoken. Een GKv familielid liet zich zo’n 25 jaar geleden kritisch over de eredienst in die kerken uit. Hij zei: 'Ik moet wel het gevoel hebben dat ik goed in m’n vel zit, want wat doe ik hier anders?'
Zulk soort woorden hoorde ik bij mijn bezoeken aan Nederland wel vaker. Emotie wordt langzamerhand de maatstaf om aan te geven wat in de GKv erediensten gebeurt en wat in die kerken wordt geaccepteerd. Men wil God voelen, Hem ervaren, zich goed voelen. Dit is ook de meetlat in heel wat evangelische en charismatische diensten. Die zijn erop gericht emotie op te roepen en dat wordt dan gezien als blijk van de aanwezigheid van de Heilige Geest. Opvallend was dat in een aantal GKv kerkdiensten verschillende mensen met opgeheven gezicht en handen baden en zongen, zoals dat tegenwoordig in veel evangelische kerken ook gebeurt.
Veel van de liederen die in de GKv diensten worden gezongen zijn ‘Opwekkingsliederen’. Met andere woorden, liederen die een positieve emotie moeten oproepen. Bijvoorbeeld Opwekkingslied 488 met als refrein:
Houd me vast, dicht bij uw hart
Ik voel uw kracht en stijg op als een arend
Dan zweef ik op de wind, gedragen door uw Geest
en de kracht van uw liefde.
Dat refrein wordt drie of vier keer herhaald. Het gaat erom je dicht bij God te voelen.
Daarnaast zien we heel wat GKv kerken die door de week of één maal per maand speciale Taizé diensten beleggen. Zo’n dienst bestaat uit het zingen van liederen en gebeden, een stiltemoment, liturgische lezingen en iconen. Geen preek.
Een argument dat een paar keer in het rapport van Deputaten M/V genoemd wordt, is dat veel begaafde vrouwen in de kerk zich sterk door God geroepen voelen om het evangelie van genade te brengen. Zij moeten daarvoor de ruimte krijgen en in de ambten bevestigd kunnen worden.
Nog een ander familielid en zijn vrouw mocht ik ontmoeten. Zij hadden het gevoel dat God hen riep naar een soort evangelisatieproject voor Afrikaanse kinderen. In het verleden hadden zij dat project bezocht. Dat gevoel, dat God je tot iets roept, gaat de Bijbelse leer en verstandsargumenten te boven. Ondanks dat God die familieleden tot dat project riep, ging het project zelf ter ziele en ze zijn nooit in die dienst terecht gekomen.
Wat ik verder zie schuilgaan achter het emotionalisme, is de zogenaamde “oecumene van het hart”, een bereidheid tot samenwerking met allerlei christenen uit verschillende kerken en sekten, waarbij ook gezamenlijke diensten worden gehouden. Men voelt zich één met hen. Deze “oecumene van het hart” wordt al lange tijd door de Evangelische Omroep (EO) gepromoot. Vrijwel alle GKv mensen steunen de EO en bekijken/beluisteren de programma’s. Ik ontken niet dat de EO goede dingen doet, maar de door haar bevorderde “oecumene van het hart” heeft veel van oorsprong vrijgemaakte organisaties ertoe gebracht hun eigen confessionele basis los te laten en zich door interkerkelijke organisaties te laten opslokken.
Daarnaast hebben veel gereformeerde scholen mensen vanuit verschillende evangelische stromingen als leden toegelaten.
Deze 'oecumene van het hart' laat m.i. duidelijk zien hoe gevoel en emotie voor veel mensen in onze zusterkerken in Nederland belangrijker zijn geworden dan Schrift en belijdenis. Ik zei al dat dit te wijten is aan de op de mens en zijn gevoel gerichte cultuur. En ik denk dat er een kwetsbaarheid daarvoor was door een soberheid in de voorbije decennia, toen gevoelens niet geuit en zelfs onderdrukt werden. Een dijk is doorgebroken en nu is er honger naar emotie om dingen te voelen, om God te voelen. En helaas, al dat zoeken van gevoel in de eredienst en naar een oecumenische samenwerking heeft vanaf 2003 ook tot een gestage ledenafname in de GKv geleid. In 2003 waren er nog 127.000 leden in totaal. In 2016 was dat afgenomen tot 119.400. Het Handboek 2016 meldt, dat het de evangelische kerken zijn die van de zich onttrekkende leden de meesten aantrekken.
Wordt vervolgd
Ds. J. Moesker, BA, MDiv, is emeritus predikant van de Canadian Reformed Church te Owen Sound, Canada.
Dit artikel bevat vertaald een toespraak die de predikant in november 2017 te Smithville, Canada hield. Eerder is een beknopte Engelse versie verschenen op de website defenceofthetruth, click hier.
Vertaling: R. Sollie-Sleijster