Ethiek

Rond de Schrift

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Dr. N.T. (Tom) Wright

en het aanvullende rapport van (meerderheid) deputaten M/V

 

R. Sollie-Sleijster

31-05-14

 

Onlangs verscheen een aanvullend rapport van deputaten M/V. In dat rapport wordt verwezen naar een lezing van N.T. (Tom) Wright, gehouden in 1989. De inhoud van deze lezing bleek een eyeopener te zijn. Deputaten geven hiermee inzicht in de achtergrond van de inhoud van hun rapport. Het legt een verband bloot met veel ideeën die ons vanuit de TUK de laatste jaren bereiken. Binnen onze kerken ontstond daarover de nodige commotie en ook vanuit het buitenland kwamen verontrustende signalen, zelfs vermaanbrieven aan onze synode in Ede. Wie is Tom Wright en waarom heeft hij in Kampen zoveel invloed en via Kampen op onze kerken tot in het rapport van de (meerderheid van) deputaten M/V toe?

 

Wie is Tom Wright?

 

Nicholas Thomas (Tom) Wright (1948) is een nieuwtestamenticus en een - inmiddels gepensioneerde - Anglicaanse bisschop (Durham, 2003-2010). Sinds 2010 is hij werkzaam als Research professor Nieuwe Testament en het Vroege Christendom aan het Oecumenisch Instituut van St. Mary's Seminarie, Universiteit St. Andrews in Schotland.

 

Tom Wright heeft zeer veel gepubliceerd. Een paar titels:

  • Surprised by Hope: Rethinking Heaven, the Resurrection, and the Mission of the Church.
  • The Climax of the Covenant: Christ and the Law in Pauline Theology.
  • Following Jesus: Biblical Reflections on Discipleship.
  • What Saint Paul Really Said: Was Paul of Tarsus the Real Founder of Christianity?
  • How God Became King: The Forgotten Story of the Gospels.
  • God's Plan and Paul's Vision.

Wright wil het evangelie aan de wereld verkondigen. God zond zijn Zoon om de wereld te redden.

Dat is de centrale boodschap van deze apologeet.

Hij heeft veel aanhang (James D.G.Dunn, Gordon Fee, Richard B. Hays en Rowan Williams, voorheen Aartsbisschop van Canterbury) en ook van Rooms Katholieke zijde wordt steun betuigd. Vanuit een breed front van (gereformeerde) theologen vinden we naast waardering evenwel ook veel kritiek. John Piper bijvoorbeeld beoordeelt Wright's presentatie van 'rechtvaardiging door het geloof alleen' als 'verwarrend' Zie voor de verstrekkende gevolgen van dit laatste de boeiende studie in opdracht van de Orthodox Presbyteriaanse Kerken op:

http://www.OPC.org/GA/justification.pdf.

We zullen een paar van de o.i. meest opvallende gedachtelijnen van Wright weergeven om zo meer zicht te krijgen op de achterliggende ideeën die ons via het rapport van deputaten M/V bereiken.

 

Wat gelooft Wright?

 

Welk gezag heeft de bijbel?

Wright vindt deze vraag van ondergeschikt belang. Het gaat om wie gezag heeft. De bijbel is maar een boek en nog wel een 'verhalen'-boek, zowel het OT als het NT.

Hoe kunnen verhalen gezag hebben? En hoe kan een boek gezag uitoefenen? Van welke middelen kunnen we gebruik maken om het gezag van dat boek en die verhalen tot uitdrukking te brengen? Hoe kan deze taak voor de christen en de kerk vorm worden gegeven?

 

Gezag omvat praktische zaken, zoals organisatie, leer en leven.

Maar gezag heeft ook een meer theoretische kant. Waar zoeken we naar en waar vinden we het en hoe weten we dat we het hebben gevonden? Traditioneel geven we gewicht aan de Schrift, de traditie en de rede, of, anders gezegd, aan de Bijbel, de paus en de wetenschap. De laatste eeuw is daar een vierde instantie bij gekomen, namelijk emotie of gevoel. Hoe passen deze vier gezagsdragers bij elkaar en welke hiërarchie is de juiste?

Wright geeft het hoogste gezag aan de Bijbel als Woord van God, maar het is wel een sterk verdund gezag. We zullen dit in het vervolg nog zien.

 

Tom Wright betoogt dat de reformatoren steken hebben laten vallen. Zij hebben gestaan op de letterlijke betekenis van de Schrift als Gods Openbaring, maar zij hebben niet uitgewerkt hoe de letterlijke zin in verhalen gezag kan hebben. Wright vindt het niet legitiem om oude verhalen relevant te maken voor een nieuwe situatie. Hij vindt dat we daarmee de Bijbel tekort doen. Dan gebruiken we het gezag van de Bijbel volgens hem verkeerd.

 

Het middel om het gezag van God tot uitdrukking te brengen is de wereld de bijbelverhalen over God de Schepper, over Jezus de grote profeet en over de Heilige Geest die ons verlicht te vertellen. Op duizend verschillende manieren moeten we onze eigen betrouwbare versies van die verhalen improviseren. Telkens weer nieuwe verhalen. De wereld heeft geen tijdloze waarheden nodig, maar  zij moet uitgenodigd worden om deel te nemen aan het verhaal van de wereld en de Schepper van deze wereld. De Bijbel is geen doel in zichzelf, maar is er om door een juist gebruik de Schepper te eren. En zo mag deze schepping worden genezen. Het is onze taak om de mensen te zijn door wie die buitengewone herschepping plaats gaat vinden.

 

Mix

Het meest opvallend is zijn aanvaarding van conservatieve, behoudende geloofsinhouden, terwijl hij daarentegen tegelijk andere bijbelse noties verwerpt. Aan de ene kant baseert hij zich op de bijbel, maar aan de andere kant laat hij duidelijke gedeelten van de bijbel los.

Wright benadrukt dat God zelf alle gezag heeft in hemel en op aarde. Wij zijn het daarmee eens. Dat is ook wat we in de Bijbel leren. Maar waar Wright een onderscheid maakt, willen wij dat niet doen. Wij willen ons houden aan alles wat de Bijbel ons leert, omdat wij belijden dat God zelf daarin zijn wil volkomen aan ons openbaart, ook voor onze tijd en cultuur.

 

Waarop baseert Tom Wright zijn visie dat er onderscheid mag worden gemaakt binnen de bijbelse teksten? Oude en Nieuwe Testament zijn volgens hem beide van grote waarde en behoren door ons 'opgezogen' te worden, we moeten er als het ware mee doordrenkt worden, de inhoud ervan ons volledig eigen maken.

Maar wat we daarnaast volgens hem óók moeten doen is een scheiding maken tussen de bedeling van de wereld tot de eerste komst van Christus en de tijd daarna.

Wright onderscheidt vijf bedelingen: schepping, zondeval, Israël, Jezus, dat zijn de eerste vier, tot de komst van Christus. De vijfde bedeling begint dan met het Nieuwe Testament.

Wij leven in die vijfde bedeling en hebben als richtsnoer voor ons denken en handelen alleen (!) het Oude Testament en het Nieuwe Testament. Maar om onze weg vandaag te vinden in de loop van deze vijfde bedeling zullen we zelf toe moeten voegen aan onze bestaande Bijbelse kennis. Daarbij zullen wij de hulp van de Geest vragen.

 

De vijfde bedeling

Wright stelt dat we ons naar twee kanten moeten openstellen.

In de eerste plaats naar alles wat vanuit het verleden van de kerk tot ons komt. Hij denkt hier aan de Westminster Confessie, of de Institutie van Calvijn en andere geloofsbelijdenissen. Deze zijn en blijven belangrijk, omdat zij weergeven hoe in hun tijd en context gelovigen beleden en leefden op de wijze die zij vanuit Gods Woord begrepen. Maar dat wil volgens Wright niet zeggen dat deze geschriften ook voor vandaag nog gelden. Wij leven in een andere cultuur en context, dus zullen wij voor vandaag nieuwe antwoorden moeten bedenken. Bovendien vindt hij dat we de Bijbel niet tot een set abstracte waarheden en regels mogen degraderen of die 'hele moeilijke tekst' van de Bijbel kunnen reduceren door hoofd- en bijzaken te gaan onderscheiden. In feite wil hij geen confessies.

In de tweede plaats moeten we volgens Wright aandacht geven aan de kerk, de geloofsgemeenschap waarin we leven. We zullen goed naar elkaar moeten luisteren, omdat niet alleen wíj onze eigen visie hebben op bepaalde bijbelteksten, maar anderen dat eveneens hebben. Die visies kunnen parallel lopen, maar ook tegenover elkaar staan.

Nu is dat volgens Tom Wright geen probleem zo lang we onze eigen mening maar niet de enig juiste vinden. We moeten openstaan voor de meningen en visies van de anderen. Op die manier krijgen we uiteindelijk wel nieuw inzicht. Dat kunnen we dan weer in nieuwe confessies neerleggen, mochten we dat wensen. Maar dat hoeft van hem dus zeker niet. We moeten namelijk steeds blijven vernieuwen. Inderdaad: liquid, vloeibaar. We houden maar weinig vastheid over.

 

Afzetten

Tom Wright zet zich in deze lezing sterk af tegen bestaande kerkelijke structuren. Hij spreekt met duidelijke minachting over 'het stoppen van mensen in kleine hokjes', over 'het platwalsen van mensen', over 'het met gezag je wil opleggen aan anderen'. Dat alles is niet op de goede manier gezag uitoefenen, autoriteit hebben, volgens Wright. Gods Woord is geen wetboek, geen papieren paus in navolging van de Roomse paus. We mogen er geen tijdloze waarheden uit distilleren. Gods Woord is een boek vol oude verhalen. En dan geen verhalen om daaruit lering te trekken in de zin dat we de bijbelse figuren als een soort allegorische voorbeelden zouden kunnen gebruiken.

 

Wright wil niet dat we ons God voorstellen als een God die zich na de schepping nergens meer mee bemoeit (deïsme), en ook niet dat we een splitsing maken tussen verschillende levensgebieden, zoals dat gebeurt bijvoorbeeld tussen politiek en christen zijn (dualisme). Als reactie op deïsme en dualisme moeten we vervolgens niet in de valkuil van het pantheïsme terechtkomen (bijv. New Age). Er is één God die deze wereld niet slechts heeft geschapen, maar daarin ook levend en actief bezig is. Dit verhaal over de Wereld en zijn Schepper zal als uitnodiging dienen om deelnemer in dit verhaal te worden, het zich eigen te maken en zo zich af te keren van de afgoden en de ware God te vereren.

 

Dit klinkt goed, maar Wright zet hier goede en verkeerde zaken naast elkaar. Zeker, we zullen niet in deïsme, dualisme of pantheïsme mogen vervallen. Maar dat er geen tijdloze waarheden in Gods Woord staan is volgens ons een rechtstreekse aanval op de volkomenheid van de Bijbel.

En wanneer de kerk van alle eeuwen deze tijdloze waarheden in confessies vastlegt en ons via die confessies aan Gods Woord zelf bindt, zijn we daar juist dankbaar voor. Hoe heeft de Heilige Geest in voorgaande geslachten zijn licht laten schijnen, trouw gegeven onder vaak buitengewoon zware omstandigheden. Wie kent niet de geschiedenissen? Onze goede God heeft ons niet 'in hokjes gestopt' of 'platgewalst'. Hij heeft ons zijn wil geopenbaard, opdat wij daarnaar tot zijn eer zouden kunnen leven. Zijn wil voor alle tijden en alle plaatsen.

Onze zonden wil Hij vergeven. Hij weet hoe zwak van moed en klein van krachten wij zijn en dat wij stof van jongs af zijn geweest. Maar geen geduld mogen wij van Hem verwachten, wanneer wij zijn heilig Woord aanvallen door daaraan toe te voegen of daarvan af te doen.

De Geest wil ons leiden in onze tijd en onze situatie. Maar de Geest zal nooit tegen zichzelf ingaan, tegen wat Hij ons in Gods Woord heeft geopenbaard. In buigen voor dat Woord wil het een licht op ons pad en een lamp voor onze voet zijn. Maar afwijken van zijn Woord betekent metterdaad ingaan tegen de wil van de Geest. Helder en duidelijk is het Woord. Wij zullen het niet onduidelijk en obscuur maken. Dan brengen we onszelf in levensgevaar.

 

Verdere opvattingen van N.T. Wright

 

Sterven en dan?

Al gelooft Wright in de opstanding en het eeuwig leven van de mens, hij wijst af dat de ziel 'van stonde aan' tot Christus gaat (vergelijk HC 22).

 

Eschatologische verwachting

De dreiging van het oordeel aan het eind van de geschiedenis werd volgens Wright niet verwacht door Jezus Christus, maar hij denkt dat Hij sprak van het Koninkrijk van God als iets dat er al is en dat tegelijk nog komen moest. Hij denkt hier in de richting van een weerkomen van Christus die dan alles hier op aarde zal vernieuwen en omzetten tot Zijn dienst. Een begin hiervan zien we in de loop van de vijfde bedeling, waarin wij leven. Steeds meer gelovigen zullen in het verhaal (van God de Schepper die in deze wereld levend is en actief) leven en werken door de Geest en op die manier door hun verhalen steeds meer mensen bij het verhaal intrekken.

Hij verdedigt daarom wel een letterlijk geloof in de wederkomst en de opstanding uit de doden als centraal punt in het christelijk geloof. Maar dat deze aarde bij de wederkomst met vuur zal vergaan gelooft hij niet (vergelijk Petrus). Ook niet dat de gelovigen Christus letterlijk tegemoet zullen gaan bij zijn wederkomst. Nee, Jezus Christus komt bij ons en zal Zijn Rijk dan volmaken.

 

Vrouw en ambt

Met veel mitsen en maren, of zoals Tom Wright het zelf omschrijft: met heel veel exegetische perhaps'es (misschiens!), moet er volgens hem in onze tijd en westerse cultuur plaats zijn voor de vrouw in alle ambten. We moeten volgens hem achter wat Paulus schrijft en wat we in het begin van Genesis lezen, zoeken naar de bedoeling achter de tekst. Dus niet wat er staat, maar wat Wright denkt dat ermee wordt bedoeld, ook al staat dat er uiteindelijk lijnrecht tegenover. Waarom verwijst Paulus naar Genesis? Met Eva ging het zo fout, omdat zij 'onwetend' voor de verleiding bezweek. Adam zondigde willens en wetens en wordt daarom streng veroordeeld. Maar vrouwen moeten nu net zoveel als mannen leren zodat zij niet meer onopzettelijk kunnen zondigen. Zo hier een voorbeeld van Wright's exegese, gebruikt als basisargument vóór de vrouw in het ambt!

Wel moeten vrouwen vrouwelijk blijven in hun gedrag en gezagsuitoefening. Mannen en vrouwen zijn wel gelijk, maar moeten hun eigen identiteit wel houden. Ze moeten geen 'klonen' worden van elkaar.

Net als bij onze opvattingen over het leven na dit leven, moeten we in onze opvattingen over man/vrouw radicaal veranderen. Het zou de 'buitenwereld' die vijandig staat tegenover het christelijk geloof alleen maar een stok geven om te slaan. Dus is zijn boodschap: geen antithese, maar aanpassen aan onze cultuur.

(bovenstaande is ontleend aan lezing N.T.Wright, als bisschop gehouden 4-9-2004 te Durham op symposium St.John's College.)

 

Same-sex marriage – homohuwelijk

Wright was het oneens met het besluit van de Episcopaalse kerk in de VS om homohuwelijken kerkelijk te bevestigen. Hij beschreef deze actie als een 'duidelijke breuk met de rest van de Anglicaanse Gemeenschap'. Hij trok aandacht (2005) door zijn aankondiging dat gelijk de eerste registratie als 'gehuwden'/partners of kerkelijke inzegening daarvan te maken zou krijgen met tucht. Hij zei dit als senior lid namens de Anglicaanse Kerk in de Lambeth Commissie. Deze Commissie, waarin ook Gene Robinson zat als bisschop van de Episcopaalse Kerk in de VS, beoogde een goede weg te vinden in het omgaan met controversiële zaken.

Wright argumenteerde: “Het recht betekent nooit 'iedereen op dezelfde manier behandelen', maar 'met mensen op de gepaste manier handelen'”. Hij verklaarde: “...iemand zal vroeger of later in detail het verschil moeten uitleggen tussen

(a) de 'menselijke waardigheid en burgerlijke vrijheid' van mensen met homoseksuele en aanverwante neigingen en

(b) hun 'rechten' als praktiserende, laat staan in het ambt bevestigde christenen, om lichamelijk uitdrukking aan die neigingen te geven.”

Hij verwijst daarbij naar de woorden van de Paus, dat de taal van 'mensenrechten' in het publieke debat is verworden tot een speciaal pleidooi van willekeurig welke belangengroepering.

 

Abortus en euthanasie

Wright heeft kritiek geuit (2008) op de 'utopie' met betrekking tot abortus en euthanasie in onze seculiere maatschappij. De 'utopie' van bepaalde groeperingen en actiegroepen die menen een betere maatschappij te krijgen door vrouwen het recht op abortus provocatus te geven en mensen het recht om het leven van 'overbodige' mensen te beëindigen. Niet God geeft en neemt het leven, maar de mens. Gelukkig dat Wright zich hier sterk tegen verzet.

 Hij beschuldigt onze maatschappij ervan te veel ruimte te geven om een pleidooi te voeren voor het doden van ongeboren kinderen en 'overbodige' oude mensen... En ondanks kritiek op zijn standpunt houdt Wright vast aan zijn standpunt.

 

Wright en de deputaten M/V (meerderheid)

 

Wat citaten uit het deputatenrapport M/V:

  • Wij zijn veranderd als kerken.
  • Wij praten tegenwoordig over samenwonen, over echtscheiding, over toenadering tot de Nederlands Gereformeerde kerken, over het afnemend bezoek van vooral de tweede kerkdienst, over de liturgische invulling van kerkdiensten. Wij praten hierover vandaag heus op een andere manier dan jaren geleden.
  • Veel van wat onwrikbaar en in beton gegoten leek, blijkt in de praktijk van ons kerkelijk leven inderdaad vloeibaarder dan wij eerder voor waar wilden houden.
  • Waar de kerken het ambt voor hun inzet (van vrouwen) gesloten verklaren, hebben zij daarom heel wat uit te leggen.
  • Wij horen steeds meer kerkelijk meelevende christenen verzuchten dat zij het hun kinderen niet meer kunnen uitleggen.
  • Er is een groeiende kloof tussen kerk en maatschappij wat betreft de positie van de vrouw.
  • Wij bepleiten een genuanceerde omgang met de culturele context.
  • Verschillen in plaats en tijd dienen meer dan vroeger te worden verdisconteerd.
  • Herinneren aan een historisch gebeuren is niet hetzelfde als een normatief beroep op Gods voorschriften.
  • Scheppingsordeningen zijn geen voor altijd vastliggende gedragspatronen, waaraan mannen en vrouwen zich moeten conformeren.

Enzovoort.

 

Zoals N.T. Wright al stelde, is de Bijbel niet langer ons richtsnoer om ons leven naar te richten, al is het goed er zoveel in te lezen als we maar kunnen. Maar vervolgens behoren we ons aan te sluiten bij onze eigen tijd en cultuur. Geen antithese, geen vreemdelingschap maar een openstaan voor de wereld om ons heen. Wel moeten we de boodschap van het evangelie brengen, maar dan in beperkte vorm: vertellen over een liefhebbende, scheppende en reddende God.

 

En zeker, we hebben zo'n God, maar Hij zal ook eenmaal de levenden en de doden oordelen. Over dat oordeel horen we Wright niet. Een aangepast evangelie vinden we bij hem, naar eigen smaak en inzicht.

Helaas vinden we dat gedachtegoed ook terug in het rapport M/V.

Ook daar trekken deputaten in navolging van de TUK in eerdere publicaties en uitlatingen een scheidslijn tussen het duidelijke Woord en onze 'nieuwe' tijd en context. Om even bovenstaande op te sommen:

wij zijn veranderd, wij praten heus op een andere manier dan jaren geleden, veel blijkt vloeibaarder dan wat we dachten, we hebben veel uit te leggen, we kunnen dat niet meer uitleggen aan onze kinderen, een groeiende kloof tussen kerk en maatschappij, genuanceerde omgang met de culturele context, verschillen in plaats en tijd dienen meer te worden verdisconteerd, historisch gebeuren is niet normatief, scheppingsordeningen zijn ook niet meer normatief.

Samengevat: wat voor onze voorouders gold, geldt niet meer voor ons, en voor de toekomst in weer een andere context geldt weer wat anders.

 

Het is of we goede leerlingen van Wright horen spreken in dit rapport. We laten ons door een evangelische Anglicaanse bisschop de wet voorschrijven en de les lezen. Hoe kunnen we het goud dat we hebben in Gods Woord en in onze Confessies zo verdonkeren en er dit klatergoud voor in de plaats zetten? Onder het mom van vernieuwing en aanpassing en verbreiding van het evangelie, weerstaan we juist dat evangelie en laten we ons door de mooie verpakking verblinden.

Kunnen we dat verantwoorden naar onze mensen en naar ons nageslacht? Gods kinderen worden zo op een dwaalspoor gebracht. Of als ze al op dat dwaalspoor zitten, worden ze er niet van teruggeroepen.

 

Tom Wright noemt de functie van de kerk om een stad op de berg te zijn en zo licht rondom te verspreiden. Maar hoe zal die stad licht verspreiden als het er net zo duister is geworden als de omgeving, de context, is?

God zelf zal ons licht zijn, maar Zijn licht schijnt door zijn Woord. Laten we dat licht weer opzoeken en helder laten schijnen. Wie wijs van hart is, luistert naar geboden en verklaart ze niet verouderd. Daarmee zet hij zichzelf in het Licht.