Ontwikkelingen in de CGK - 1

D.J. Bolt

09-04-22

De met smart verbeide voortzetting van de generale synode van christelijke gereformeerde kerken (CGK) staat voor de deur: 19 t/m 22 april en 10 t/m 13 mei, te Nunspeet. Vooraf wordt een bidstond in Dordrecht gehouden.

Er zijn grote spanningen in de CGK. We laten er iets van zien in dit eerste artikel in een reeks over de ontwikkelingen in deze kerken. Separaat geven we aandacht aan een opmerkelijke editie van het officiële kerkblad van de christelijke gereformeerde kerken, De Wekker. Wat voor signaal gaat er van deze bijzondere uitgave uit…?

Af en toe geven we wat commentaar onder  ------.

Vrijen 1

De Wekker  nr 04 2022

A-T. Peet-Vreman constateert dat de eenheid binnen de CGK 'er de jaren door op papier steeds is gebleven, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat 'we als kerken langzamerhand meer lijken op een bonusfamilie, een samengesteld gezin, dan op een traditioneel gezin. Sommige kerken hebben een relatie met de GKV en de NGK, anderen horen liever een predikant uit de HHK. Ruilingen tussen predikanten vinden plaats met allerlei collega's, tot uit evangelische gemeenten toe. Broeders uit andere kerkverbanden komen over naar de CGK om een missionaire functie te vervullen en ook kerkelijk werkers hebben niet per se een CGK-achtergrond. Anderzijds gaan CGK'ers de kerkelijke deur uit om elders kerkelijk werker te zijn.'

Peet verhaalt van haar klagende opa, overleden in 1995. 'Hij mopperde over de besluiteloosheid binnen de CGK ten aanzien van de samensprekingen. "We vrijen al jaren met de NGK, maar tot een huwelijk komt het maar niet en ze maken de verkering ook niet uit." Peet vraagt zich af of dat de CGK identiteit is: 'de kool en de geit te sparen. Om er nog maar eens een commissie voor te benoemen. Of om helemaal maar niet over te praten"? Sommige kansels binnen het kerkverband zijn gesloten voor bepaalde predikanten, 'zonder dat we er iets aan doen'.

En passant deelt ze ook nog een tik uit aan de CGK broeders van Bewaar het Pand, die spreken over 'helen of delen'. Maar Peet acht dát niet de juiste vraag. Beter is de vraag hoe 'de roeping om één te zijn ook intern gestalte geven'.

------------------------

We voelen helemaal met 'opa' mee. Van de tijd toen we nog jongeling waren hebben we ons (kleine) aandeel proberen te leveren aan eenheid tussen CGK en GKv. Maar CGK heeft niet gewild. Koesterde de breuk van 1892. Kon eenheid met GKv, toen nog rechtzinnig, 'niet dragen'. En dus ging de vrijblijvende vrijage door. Maar net als bij zo'n menselijke omgang met elkaar, kan dat niet ongestraft. Zien we dat nu niet in de heftige ontwikkelingen in deze kerken?

Vrijen 2

Onderweg, 02-22

Sinds begin van dit jaar vormen de CGK, GKv en NGK in Zoetermeer één gemeente. Zondag 16 januari is de samenwerkingsovereenkomst ondertekend. Er was al jaren sprake van samenwerking tussen De Lichtzijde (CGK/NGK) en Het Kompas (GKv), nu is de stap naar één gemeente gezet, samen ruim achthonderd leden, en met twee kerkgebouwen. Het gaat om een zgn. ‘federatieve gemeente’ of ‘samenwerkingsge- meente’: de gemeente is één maar de leden behoren officieel bij een van de drie kerkverbanden. ‘Bij de start hebben gemeenteleden samen geklust in de kerk, dat bracht veel verbroedering en verzustering’, volgens ds. A. Mak (CGK), ‘eigenlijk weet niemand nog wie bij welke bloedgroep hoort.’ Verschillen kun je niet meer uitleggen 'zeker niet aan kinderen die samen op de gereformeerde school zitten'.

Niet alleen in Zoetermeer maar op zo’n honderd plaatsen wordt samengewerkt tussen deze twee of drie kerken; de gemeenten zijn zelfstandig, maar erkennen elkaar wel als ‘kerken van Christus’. Predikanten kunnen in elkaars diensten voorgaan en gemeenteleden mogen bij elkaar het avondmaal vieren. De stap om daadwerkelijk één gemeente te vormen, wordt vervolgens steeds vaker gezet.

Op dit moment zijn er tussen de dertig en veertig samenwerkingsgemeenten.

Ook in Nieuwegein werd op 16 januari een fusieovereenkomst getekend tussen CGK, GKv en NGK. De gemeente telt zo'n zeshonderd leden.

Sacramenten - Avondmaal

De Wekker, 30-04-21

Via Nova (CGK) heeft het Avondmaal laten bedienen door een ouderling en de woordverkondiging door een daartoe opgeleid gemeentelid. CGK Naarden gaat er tegen in appel.

Sacramenten - Doop

De Wekker, 30-04-21

Wanneer ouders hun kind nog niet willen laten dopen, wat dan? Classis Amsterdam ontraadt om het kind dan maar 'op te dragen', en ontraadt ook om de band met de ouders te verbreken. Wat wel mogelijk is volgens de classis is om 'bij de doopvont het onderwijs te lezen met betrekking tot de kinderen van gelovige ouders in het nieuwe verbond'. De ouders moeten dan beloven zich te laten onderwijzen vanuit het doopsformulier en vervolgens wordt over hen na voorbede de zegen uitgesproken.

Als een 'tijdelijke voorziening'…

Huwelijk

ND 02-06-21

Een commissie van de CGK synode stelt voor dat een 'geregistreerd partnerschap' niet erkend kan worden als een huwelijk. Weliswaar zijn de juridische verschillen tussen het huwelijk en geregistreerd partnerschap minimaal, maar het symbolische verschil is groot. Er moet bij mensen die toch voor een geregistreerd partnerschap hebben gekozen op worden aangedrongen dit om te zetten in een huwelijk, zodat het ook kerkelijk bevestigd kan worden.

Preken

ND 17-11-21

Af en toe krijgt prof. A. Huijgen, systematische theoloog aan de TUA de vraag hoe prediking in zijn geheel verbeterd kan worden, studenten willen graag tips voor een goede commentaar op een bepaald bijbelboek bijvoorbeeld.

Maar een van zijn belangrijkste adviezen is, zegt hij: lees moderne literatuur, 'dat helpt bij uitstek om mensen (en ook jezelf) in al hun complexiteit voor je te zien'. En als 'een prachtig nieuw voorbeeld' daarvan beveelt hij Crossroads (Kruispunt) van Jonathan Franzen aan.

-------------------

Daar is Prometheus Uitgever het ronkend mee eens: het boek kreeg 'Vijf sterren in de Volkskrant en vijf ballen in NRC'. 'De personages zijn virtuoos uitgewerkt, net als de vele verhaallijnen. Tussen alle ernst en drama valt er ook nog genoeg te lachen. Het resultaat is vijf buitengewoon rijke portretten van mensen die echt gaan leven. Je gelooft in ze doordat je zo door en door vertrouwd raakt met hun strevingen’.

We hebben het boek niet gelezen en gaan dat ook niet doen. Want als er in de korte aanbevelingen met zoveel verheerlijking van zondig leven tegen zowat alle geboden van de Heere wordt geschreven, is het misschien toch beter een 'commentaar' ter harte te nemen. Krijg je vast ook betere predikers van.

Homoseksualiteit 1

De Wekker, 30-04-21

Ds. P. van Dolderen (CGK) is predikant van de CGK/NGK Almere. Hij wil dat blijven maar dan als NGK-predikant. Want het beleid van zijn kerkenraad m.b.t. vrouw-in-ambt en lhbt seksualiteit vindt hij niet verenigbaar met het ondertekeningsformulier van de CGK. Vindt de CGK-classis Amsterdam dat goed? Deze verzint een traject waarin alles tot en met eventuele derving van emeritaatsgelden is geregeld. Van Dolderen ontvangt een akte van ontslag in analogie aan 5 en 10 KO en ook bijlage 52. En zo is hij per 1 mei 2021 NGK-dominee.

Homoseksualiteit 2

De Wekker 12-11-21

CGK Middelburg laat al enkele jaren homoseksuele leden die samenleven toe aan het Heilig Avondmaal. Dat is in strijd met besluiten van generale synodes. De classis neemt geen actie maar wacht tot na het moment dat de komende generale synode zich over de vraag hoe hier mee om te gaan, heeft uitgesproken. 

Homoseksualiteit 3

ND 27/11/20

Al in 2003 liet CGK Zwolle homoseksuele stellen toe tot het avondmaal. Maar in 2013 sprak de generale synode uit - drie jaar later nog eens bevestigd - dat het aangaan van een homoseksuele relatie volgens de Bijbel een zonde is. En dus mogen degenen met zo’n relatie niet aan het avondmaal deelnemen. Vijftien gemeenten waren het er niet mee eens.
Zwolle trok zich er niets van aan.

Vrouw in ambt 1

ND 19-02-21

Een aantal bezorgde CGK-predikanten heeft een brief naar de kerkenraden  gestuurd waarin zij ‘een dringend beroep’ doen ‘alles in het werk te stellen een weg te vinden om de geschonken eenheid in Christus te bewaren en waar nodig te herstellen’. Hoewel het niet concreet over vrouw-in-ambt gaat, wordt er wel gepleit voor het bieden van ruimte aan verscheidenheid. De brief is door 79 predikanten ondertekend.

Bewaar het Pand reageerde kritisch. Het bestuur van deze stichting roept de opstellers op de brief in te trekken, omdat de brief de ‘eenheid in waarheid’ onder druk zet.

Vrouw in ambt 2

De Wekker, 30-04-21

De samenwerkingsgemeente van CGK en GKv in Hilversum heeft sinds september 2020 vrouwen in het ambt van ouderling bevestigd. Op de classis Amsterdam (18-03-21) wordt afgesproken dat drie afgevaardigden uit haar midden een broederlijk vermaan zullen brengen aan de kerkenraad van Hilversum vanwege zijn besluiten over vrouw-in-ambt.

Vrouw in ambt 3

ND 13/10/21

In 1998 besloot de CGK synode dat vrouwen geen ambt mogen bekleden. Maar CGK Zwolle (ongeveer 5000 leden) laat als de eerste zelfstandige CGK gemeente nu vrouwen toe in de ambten van predikant, ouderling en diaken. Wachten op een nieuwe beslissing van de synode duurt ze te lang. Tegelijk wil de kerkenraad volwaardig CGK kerk zijn en deel uit te blijven maken van het kerkverband.

Maar een aantal predikanten heeft al gesteld dat een kerk die vrouwelijke ambtsdragers heeft, niet langer een gereformeerde kerk is. ‘Sta je dit wel toe, dan krijg je een plurale kerk, die zich niet aan de gereformeerde visie op Schrift en de belijdenis houdt’, stelde ds. A. Egas, ‘dan kun je net zo goed allemaal lid van de PKN worden.’

Vrouw in ambt 4

ND 19/11/21

De CGK classis Amsterdam neemt toch voorlopig maar geen stappen van vermaan en censuur tegen CGK Hilversum vanwege vrouw-in-ambt. Want de classis kon 'begrip opbrengen' zonder het Hilversumse gedrag goed te keuren. CGK Hilversum heeft 'zorgvuldig en in de geest van Christus' gehandeld', meende de vergadering.

Een tegenvoorstel om in een buitengewone kerkvisitatie indringend te vermanen over kerkelijke ongehoorzaamheid, woordbreuk en scheurmakerij, kreeg geen meerderheid in de classis.

Vrouw in ambt 5

GKv Kerkbode van het Noorden 20-11-21

Het kort verslag van de classis Stadskanaal op 4 november 2021 meldt o.m. dat het onderwerp M/V en ambt ook weer aan de orde komt. De kerk van Veendam is bezig met een bezinningstraject. over o.a. de kerkenraad. In dat kader is er 13 november 2021 een kerkenraadsdag over het inhoud geven aan het kerkenraadswerk. Het onderwerp vrouw-in-ambt is 'een lastig punt in de kerk' omdat de gemeente deel uitmaakt van twee kerkverbanden, CGK en GKv.

Strijd 1

ND 17-09-21

Dr. A. van der Knijff, onderzoeker praktische theologie aan TUA, publiceert regelmatig over zijn onderzoek naar geloofsbeleving in christelijke gereformeerde preken.

Voorbeelden.

In de CGK leest 19 procent de Statenvertaling, 36 procent de Herziene Statenvertaling, 2 procent de NBG-vertaling uit 1951 en 43 procent de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) – waarvan het gebruik overigens in 2007 door de synode „met klem” werd ontraden.

Zo’n 13 procent van de gemeenten en van de predikanten rekent zich tot Bewaar het Pand, 33 procent tot de orthodox-gereformeerde stroming, 7 procent noemt zich evangelisch; de rest valt onder de categorie ”anders”.

Een conclusie kan zijn dat een minderheid (13% + 33%) tegen vrouw-in-ambt is. Als de synode ruimte geeft voor vrouwelijke ambtsdragers is het risico groot dat op korte termijn de gemeenten elkaar niet meer kunnen vasthouden.

De CGK zijn ook liturgisch uit elkaar gegroeid. 'Als je van Barendrecht naar Zwolle verhuist, heb je er geen idee meer van dat je in hetzelfde kerkverband zit'. En de verschillen nemen alleen maar toe.

Prof. dr. H. J. Selderhuis sprak vorig jaar over een herverkaveling van gereformeerden. Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat de kans op een dergelijk scenario reëel is.

Strijd 2

ND 18-09-21

In een ‘verklaring van gevoelen’ spreken vier CGK dominees - A. Baars (emeritus hoogleraar TUA), P. de Boer, A. Egas, J. Kievit uit, dat een kerk die de vrouw in het ambt toelaat in eigen of andere gemeenten niet langer een gereformeerde kerk kan heten. Ds. A. Egas: ‘Sta je dit wel toe, dan krijg je een plurale kerk, die zich niet aan de gereformeerde visie op Schrift en de belijdenis houdt. Dan kun je net zo goed allemaal lid van de PKN worden.

De verklaring gaat echter niet in de eerste plaats over vrouw-in-ambt an sich, maar over het uitleggen van de Bijbel, het gaat om een ‘nieuwe hermeneutiek’. Hedendaags rechtsgevoel of moderne morele intuïties zouden doorslaggevend moeten zijn voor wat Paulus bijvoorbeeld schrijft over zusters die hebben te zwijgen in de gemeente.

Dr. B. Loonstra (CGK) meent dat het een gegeven is dat 'ieder zijn eigen verstaanshorizon meebrengt'. Ben je je daarvan niet bewust dan ga je je ‘eigen Schriftverstaan beschouwen als de waarheid van God zelf’.

Maar Egas constateert dat voorstanders van de nieuwe hermeneutiek het evangelie zo aantrekkelijk mogelijk willen maken voor buitenstaanders. Men vindt dat de kerk dan geen standpunten mag hebben die moderne mensen niet begrijpen. Maar zo worden verkeerde maatschappelijke opvattingen de kerk binnengedragen.

In een aantal samenwerkingsgemeenten is al vrouw-in-ambt ingevoerd, het is Egas een doorn in het oog: ‘Daardoor breken deze kerken de belofte dat ze zich zullen houden aan de uitspraken van de synode.’ Deze kerken hebben ‘feitelijk de gemeenschap met het kerkverband doorbroken’.

Strijd 3

ND 12/11/21

Dr. B. Loonstra, CGK Gouda roept christelijke gereformeerden in een brochure op de eenheid binnen het kerkverband te bewaren. Hij wil polarisatie rondom met name de vrouw-in-ambt en homoseksualiteit tegengaan en roept op begrip te hebben voor elkaar. Je moet elkaar 'in wederzijds vertrouwen de ruimte geven'. Hij wil laten zien dat iederéén de Bijbel leest met zijn eigen cultureel bepaalde bril.

Het argument 'de scheppingsorde is heilig', deugt niet: het gaat om ‘de heilige God zelf die de Schepper is’. 

Strijd 4

Bewaar het Pand 24-02-22

Ds. R. Kok spreekt op CGK ambtsdragersconferentie over Delen en/of helen, kiezen in de huidige kerkelijke situatie.

De predikant is boos vanwege de aanslagen op Gods Woord, verdrietig omdat het zoveel stukgemaakt heeft en stukmaakt. Het gaat in de huidige kerkelijke situatie om het ziekmakende virus van de nieuwe hermeneutiek. Om een andere manier van lezen van de Bijbel en daarmee verbonden een afwijkende visie op het gezag van Gods Woord.

In vier CGK samenwerkingsgemeenten werd – tegen de afgesproken kerkelijke bepalingen in – de vrouw in ambt ingevoerd. De zelfstandige CGK Zwolle nam eveneens dat besluit. Het schaadt het onderlinge vertrouwen. Ooit schreef ds. J.H. Velema: 'Kerkenraden, die het gezag van de meerdere vergaderingen ondermijnen door zich van afspraken en besluiten niets aan te trekken, geven niet alleen een slecht voorbeeld, maar zetten in feite hun eigen gezag op de tocht en zondigen tegen de Christocratie'.

In de NGB 3-7 wordt beleden, dat de Bijbel de wil van God volkómen bevat. Als we dat loslaten, raken we voortgaande op die weg – alles kwijt. Niet alleen de juiste visie op man-vrouw, huwelijk en seksualiteit, maar bovenal het Woord van God, de zaligheid en de geloofwaardigheid van de Bijbel. Dat is het waar het in de huidige crisis in onze kerken ten diepste om gaat.

Volgens Loonstra staan er gelet op het geologisch en archeologisch onderzoek allerlei ongerijmdheden in de Bijbel: het scheppingsverhaal is problematisch, mythologische elementen worden vermoed, getwijfeld wordt aan de juistheid van gegevens uit Jozua (verovering van Jericho en Ai), de geschiedenis van Bileam, Jona, enz. Hij stelt ook de morele geloofwaardigheid van de Schrift ter discussie,  o.a. over de plaats van de vrouw' OT en NT, het hoofd zijn van de man en het ondergeschikt zijn van de vrouw,

We zouden op een vrije associatieve tekstinterpretatie met de Bijbel om kunnen gaan, waarbij verschillende verklaringen mogelijk zijn, die 'gemoedelijk naast elkaar' staan'.

Het belangrijkste criterium is vloeibare liefde, volgens Loonstra. 'Ze past zich aan de omstandigheden aan en beoogt het welzijn van mensen'. Voor Paulus is de orde van geschreven wet niet langer normatief, maar nuttig wanneer en voor zover het de voortgang van evangelie dient.

Zo is de lichamelijke opstanding van Jezus voor Loonstra wel een werkelijkheid, maar de hemelvaart ziet hij als een voorstelling die uitgaat van een verouderd wereldbeeld, een aanpassing aan de belevingswereld van de discipelen. De wolk die Jezus onttrok aan hun oog kunnen we in onze tijd anders invullen of helemaal wegdenken…

Oproep

ND 15/11/21

Het hoofdbestuur van PKN/gereformeerde Bond riep bij monde van P. Vergunst, algemeen secretaris kerkelijke gemeenten op te bidden voor de gespannen situatie in de CGK waarin de eenheid onder grote druk staat. M.n. voor hen die in de CGK 'geroepen zijn tot leidinggeven: een gebed om wijsheid, om inzicht in de Schriften, om liefde, vastberadenheid en bezonnenheid’.

Vergunst brengt daarbij de spanning in herinnering rond de fusie van drie kerken tot de Protestantse Kerk, in 2004, die gepaard ging met een scheuring in veel hervormde ge - meenten.

Reactie

Bovenstaande aanhalingen uit de pers zijn slechts een 'bloem'lezing. Maar voldoende om te constateren dat de CGK in grote nood verkeert. Voortdurend krijg je als voormalig vrijgemaakt gereformeerde het gevoel, dit heb ik allemaal al eens eerder meegemaakt.

Toen de GKv in de beginjaren '90 van de vorige eeuw begon te schuiven bewees prof. G. Dekker dat 'de vrijgemaakten de synodalen achterna gingen'. We hebben het inderdaad zien gebeuren.

Nu voltrekt zich een soortgelijk proces in de CGK: christelijke gereformeerden die de vrijgemaakten achterna gaan. Nog erger, zich verstrengelen met de NeGK fusiekerk waarin het vroegere orthodox-gereformeerde karakter van de GKv geheel is overwoekerd door de kerkelijke NGK-losbandigheid.

Het is misschien nog net niet te laat.

Wat zou het een reden tot dank aan de Heere zijn als de komende synode de gereformeerde rug recht houdt. Er voor stáát om het nog aanwezige orthodox-gereformeerde karakter van de kerken niet alleen op papier te belijden in besluiten maar ook te handhaven! Dat zou voor de kerk van Christus in Nederland van grote betekenis zijn!

Daarom geven we graag gehoor aan de oproep van dr. Vergunst om de komende tijd indringend voor de CGK te bidden.

DJB