Het negende gebod en de crisis van het woord
E. Heres
06-03-21
De taal, het woord, is een prachtig communicatiemiddel. Maar, wat gebeurt er, als dat geweldige instrument een váls instrument wordt. Wat gebeurt er als het spreken van de mens niet meer zuiver is? Dan blijkt onze taal, dan blijken onze woorden, een vernietigende kracht te kunnen hebben. In de Brief van Jakobus staat: De tong is een mooi instrument: Je kan er God mee loven en prijzen. Maar als dat mooie instrument bederft, dan blijkt dat je er ook mee kan vloeken.
Dat bederf is er door de zondeval gekomen. De taal, het woord, is in de crisis gekomen. Dat lezen we op verschillende plaatsen in de Bijbel, zie bijvoorbeeld Psalm 12: De mensen zijn niet meer op hun woord te vertrouwen.
Leugen en bedrog geven veel ellende in de samenleving. Zo is sinds het begin van de coronacrisis de invloed van nepnieuws en de verspreiding van complottheorieën actueel.
De HEERE neemt leugenwoorden en het oneerlijk gebruik van woorden heel ernstig. Hij, de God van de verlossing, laat het er niet bij zitten en niet Zijn wereld ondergaan in de crisis van het woord. In deze wereld lijkt wel het leugenwoord oppermachtig maar daar tegenover staat het zuivere, onvervalste Woord van Gods waarheid.
Hij gebiedt ons zuiver te zijn in de omgang met het woord. En dat niet alleen, de HEERE wil met het negende gebod verlossing brengen in de crisis van het woord!
De HEERE verbiedt het leugenachtige woord
De HEERE zegt in het negende gebod dat je geen leugenachtige woorden tégen en óver je naaste mag spreken. Juist op dit punt gaat zo ontzettend veel verkeerd. Er zijn tijden en landen waarin juist de zonden van de tong heel erg zijn en erg veel voor komen. Als iemand iets zegt, moet je maar afwachten of hij eerlijk is, of je bedriegt waar je bijstaat. Rampzalig is het, als mensen liegen om er mee te manipuleren en er een bepaald doel mee willen bereiken. Een ramp voor de samenleving.
Neem landen waar de rechtspraak corrupt is, waar je rechters kunt omkopen en de overheid niet eerlijk handelt, niet betrouwbaar is. Het is heel actueel geworden in de ‘toeslagenaffaire’.
In een samenleving waar ‘de crisis van het woord’ heerst, geldt het recht van de sterkste. Mensen met de grootste mond en bovendien ook nog met het grootste bereik, maken daar de dienst uit. Het kan ánderen ernstig aantasten in hun bestaanszekerheid, ja zelfs het leven kosten.
Crisis van het woord in de Schrift
De macht van het bedorven woord wordt heel sterk benadrukt in Psalm 12. De dichter begint met te zeggen:
‘Help toch HEERE, want goedertieren mensen zijn er niet meer, onder de mensenkinderen zijn er nog maar weinig trouw’.
Net als David, zijn er de eeuwen door kinderen van God geweest, die compleet vastgelopen zijn in de overmacht van het leugenachtige woord. David heeft in de nadagen van koning Saul ook zulke tijden beleefd. Het is ook niet voor niets dat er verschillende Psalmen van David zijn waarin de ‘zonde van de tong’ ter sprake komt. Koning Saul zélf was niet te vertrouwen. Maar er waren ook búrgers, die dachten bij koning Saul in een goed blaadje te kunnen komen, als ze bereid waren David te verraden. Bij het eigen volk van de HEERE zien we de gruwelijke gevolgen van het misbruik van woorden.
Een ander bekend voorbeeld dateert uit de latere tijd van koning Achab en zijn vrouw Izebel. Naboth kon op heel goede gronden zijn wijngaard niet zomaar weggeven aan Achab. Maar zie de valsheid waarmee er dan gepráát wordt. Het showproces met valse getuigen kost Naboth het leven. De crisis van het woord ruïneert mensenlevens.
Niet voor niets geeft de HEERE in het OT strenge wetsregels tegen het valse getuigenis:
’U mag geen vals gerucht verspreiden; u mag de schuldige niet helpen als misdadig getuige. U mag de meerderheid niet volgen in het kwade en u mag in een rechtszaak geen getuigenis afleggen om het recht te buigen’, Exodus 23:1 en 2.
De crisis van het woord! Onze woorden, onze pen en ons toetsenbord kunnen gemakkelijk verkeerd gebruikt worden.
Crisis van het woord in onze tijd
Een samenzweringstheorie is gemakkelijk op te stellen. Zowel in het verleden als in het heden zijn er verschillende ernstige voorbeelden van de schending van de waarheid. Neem de antisemietische theorie dat Joodse financiers in een geheim verbond de wereld wilden/willen domineren om zo het Arische ras te vernietigen. Hoe catastrofaal deze complottheorie gewerkt heeft, hoeft hier niet te worden uitgelegd.
Zo is het ook vandaag niet zo moeilijk om een verhaal te verspreiden dat een groep sinistere leiders in het geheim de ‘coronacrisis’ bedacht heeft om de wereld in de greep te krijgen.
En denk ook aan christenen in een dorp of een stad waar de bevolking vijandig islamitisch of vijandig Hindoe is. Als de politie, en later de rechter, alléén maar luistert naar een leugenachtige getuige.
De Catechismus gebruikt een aantal uitdrukkingen om ‘de crisis van het woord’ uit te beelden. Je kan de woorden ‘verdraaien’: zo’n draai geven aan wat iemand zegt of doet, dat degene over wie het gaat, nét niet eerlijk weergegeven wordt. Of welbewust dingen wéglaten die wél gezegd zijn, om een scheef beeld van de echte werkelijkheid te creëren. Of conclusies uit iemands handelen en woorden trekken, die diegene zélf helemaal niet zou doen.
De Catechismus noemt ook ‘kwaadspreken’ en ‘lásteren’. ‘Kwaadspreken’ is wat we vandaag bijvoorbeeld aantreffen in onbewezen complottheorieën. Hoeveel kwaad is er al gesticht door verhalen, filmpjes over leiders, waar de betrokkenen zich absoluut niet in herkennen. Wellicht heel interessant voor de vrienden- en kennissenkring en misschien op onderdelen ook nog best waar.
En tóch is het zonde tegen het negende gebod. Het hoort tóch bij de crisis van het woord. Het sticht kwaad, want deelwaarheden worden geplaatst in het geheel van een verdachtmaking, een complottheorie.
Ernst
Moord, diefstal, criminaliteit worden algemeen als erge zonden erkend. Maar het is goed om te bedenken dat in de ogen van de HEERE deze vorm van kwaadspreken een even erge zonde is! Hoe veilig is onze naaste als wij kwade geruchten helpen verspreiden? Hoe desastreus werkt het als maatregelen van de overheid, om de coronacrisis in te dammen, al bij voorbaat als verdacht wordt aangemerkt?
Het is altijd nodig om te bedenken hoeveel mensen, soms zelfs voor hun léven, beschadigd worden door de wóórden die anderen verspreidden. Het kan hele groepen in de samenleving bedreigen. Denk bijvoorbeeld aan de wijze waarop Reformatorische predikanten en scholen in sociale media worden neergezet.
Woorden kunnen wonden toebrengen aan mensen, aan de samenleving. Kwade tongen kunnen snijden als een scheermes. Verspreiden van nepnieuws heeft niets met christelijke (naasten)liefde te maken.
In zijn Woord ontmáskert de HEERE deze ellende van de leugen. De apostel Paulus houdt in zijn brieven vlámmende betogen tegen laster en achterklap in de christelijke gemeente.
Virtuele wereld
‘De crisis van het woord’ slaat des te krachtiger toe in ons tijdperk van snelle mediacommunicatie. Geweldige informatiestromen gaan in no-time over de wereld. Onnoemlijk veel informatie wordt gewisseld via de moderne middelen. Via satelliet en kabel is het aantal TV-zenders eindeloos! Sociale media zijn alomtegenwoordig.
Uren en uren zijn mensen, ouderen én jongeren actief met hun beeldscherm van PC, notebook, of smartphone. Nederland heeft de hoogste smartphone dichtheid wereldwijd!
Onderzoek wijst uit, dat jongeren veel tijd online besteden. En dat velen daar hun eigen digitale wereld al swipend, append en snappend creëren. Zoals een jonge internetter schreef: ‘Internet is een deur naar een andere wereld. Soms zou je willen dat je daar achter kon blijven, maar je moet toch weer terug naar de werkelijkheid'.
Lukt het jonge mensen (maar zij niet alleen) nog wel het verschil te taxeren tussen een virtuele schijnwereld en de werkelijkheid?
Natuurlijk geeft het nieuwe mediatijdperk ook geweldig positieve mogelijkheden! Maar een cultuurfilosoof waarschuwde: Er ontstaat een steeds vagere scheiding tussen dat wat echt nieuwswaarde heeft en wat feitelijk een vorm van amusement is: tussen dat wat écht is en wat in scène gezet. Tussen nieuws en nep-nieuws. Waarde en ónwaarde. Moeten we niet constateren dat in het nieuwe mediatijdperk de crisis van het woord tot een dieptepunt komt?
Want als we een God-loze schijnwereld binnen gaan, en daarin dreigen óp te gaan, komen we precies dáár uit, waar de satan mensen graag hebben wil. De geweldige stroom van beelden en woorden in de virtuele wereld kan mensen, vooral jongeren, onverschillig maken. ‘Onverschillig’ in deze zin: je maakt je niet meer druk om het verschil tussen waarheid, schijn en leugen. Dát is precies wat de tegenstander van God, de satan, graag ziet: mensen, slaven van een schijnwereld, een illusie. Die vooral onverschillig zijn als het gaat om de waarheid van God en Zijn Woord.
Duivels werk
Complotten zijn er in allerlei soorten en maten. Complotten die bepaald niet alleen in ‘theorie’ bestaan maar helaas echte werkelijkheid zijn. Voor één zo'n complot wil de Bijbel de ogen heel nadrukkelijk openen. Dat is het complot van de satan om het Woord van God te ondermijnen.
Het is de satan die achter de ‘crisis van het woord’ staat waarover Psalm 12 spreekt. Hij staat áchter mensen die in hun dubbelhartigheid spreken met ‘gladde tong’. Mensen die trots zeggen: ‘Wie is heer over ons’?
De Catechismus v/a 112 laat zien, wáár ‘de crisis van het woord’ oorspronkelijk vandaan komt: ‘Dat ik alle liegen en bedriegen als echt duivelswerk vermijd’. De tegenstander van God, de duivel, is de brón van alle liegen en bedriegen. ‘Duivel’, dat woord betekent ‘verwarringstichter’. De satan is al in het Paradijs begonnen als een valse getúige. Hij verdraaide de woorden van God en maakte een karikatuur van Hem. De satan presenteerde zich bij Adam en Eva de architect van een virtuele wereld. Daar, in het Paradijs, is hij begónnen met de dingen van God ánders voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Begon hij met nepnieuws en ‘alternatieve waarheid’.
Naast het leugenachtige woord heeft de duivel ook het leugenachtige bééld uitgevonden. Zie hoe hij in de woestijn de Heere Jezus, de twééde Adam, met beelden probeert te verzoeken, Hem te verleiden met een schitterende virtuele schijnwereld.
Maar de Heere Jezus Christus wijst hem af en laat hem de aftocht blazen door het Woord, het betrouwbare Woord van God dat staat tegenover het leugenachtige woord van de satan en zijn aanhangers.
Betrouwbaar
Net als vandaag vaak gebeurt in complottheorieën, bediende de satan zich tegenover Christus op een leugenachtige manier van uit zijn verband losgerukte Bijbelse citaten. Maar de Heere Jezus slaat zijn aanval af met een zuiver gebruik van het Woord van God. Het is dat zuivere Woord waarover het ook gaat in Psalm 12 van David. Hij heeft de macht van het leugenwoord gezien waardoor de wereld angstig, hol en leeg wordt. Hij heeft geróepen: Help toch HEERE, want er zijn geen goedertieren mensen meer!
Maar in de tweede helft krijgt de psalm een geweldige wending. De HEERE laat deze wereld, waar de satan zo sterk lijkt met leugenwoord en schijnvertoning, niet aan haar lot over. Hij staat op om te verlossen en in veiligheid te brengen (vers 6). Tegenover satans leugenachtige woord en zijn schijnwereld zet Hij Zijn betrouwbare Woord:
‘De woorden van de HEERE zijn reine woorden,
als zilver gelouterd in een aarden smeltkroes,
gezuiverd zevenmaal’.
Als de HEERE ons dingen bekend maakt, heeft Hij geen onzuivere bijbedoelingen. Hij produceert geen nepnieuws om de mensheid te misleiden. Als Hij ons het boek Genesis presenteert als historisch, dan ís het ook historisch.
Als Hij ons bekend maakt dat Hij de wereld geschapen heeft in zes dagen, dan hééft Hij de wereld ook geschapen in zes dagen.
Als de HEERE in Genesis 3 belooft dat de Messias komt, de Verlosser, die de vader van de leugen zal overwinnen, dan ís dat een zuiver woord.
Zevenmaal gelouterd, zegt Psalm 12. De HEERE liegt zijn volk niet voor met dingen die eigenlijk totaal anders zijn.
Het beloftewoord van de HEERE is zeer betrouwbaar. Daar heb je houvast aan als je dreigt weg te zinken in een wereld vol leugenachtigheid en onverschilligheid. In een wereld waar het steeds moeilijker is om te onderscheiden tussen echt nieuws en nepnieuws.
Verlossing en genade
De HEERE heeft beloofd dat de Messias, de Christus zou komen. En Hij ís gekomen!
God gaf Zijn eigen Zoon, als de getrouwe Getuige. Hij ís het Woord en Hij kwam mét het Woord. Christus spreekt de waarheid. Hij ís Zelf ook de Waarheid. Het Woord van God, waar de satan zo graag mee knoeit, dat Woord staat vast in Christus. Hij is de bloed- en heilgetuige. In Hem zijn de beloften van God ‘ja en amen’.
Door Hém zie je weer de goede verhouding tussen God en Zijn wereld. Het Woord van Gods waarheid ontmaskert het complot van de satan.
De waarheid van Christus is zo totaal anders dan de schijnwaarheid die bijvoorbeeld in talloze films en video’s wordt voorgespiegeld. In het licht van Zijn waarheid zien wij ook ónze zonde. De onzuiverheid, de leugenachtigheid in het leven van ons allemaal.
Maar in het Woord zie je óók de genade, die Christus bij God verdiend heeft door de zware toorn van God te dragen, ook die over de zonde tegen het negende gebod. Die schuld heeft de Heere Jezus op Zich genomen. De waarheid is: Christus heeft overwonnen!
De moordenaar van de mensen, de vader van de leugen, heeft het voorgoed tegen Christus af moeten leggen. Pasen is het bewijs. De Opstanding van Christus is het bewijs, dat Hij de echte Redder van het leven is. De echte Verlosser in de ‘crisis van het woord’.
De Eerstgeborene uit de dood is de trouwe Getuige! De samenzweerder van het begin wordt ontmaskerd.
Die waarheid is evangelie want geeft ons de echte vrijheid. Christus heeft de dood overwonnen, heeft de hel achter Zich gelaten. Wie gelooft in Jezus Christus mag zichzelf ook vrij weten! Je bent niet meer overgeleverd aan de loze kreten van populistische leiders, of aan aantrekkelijke linkse of rechtse ideologieën. Door Hem zijn we ontkomen aan het complot van de satan en hoeven ons niet meer te laten manipuleren door de leugen- en schijnwereld van de satan. Door de kracht van de Heilige Geest wordt de crisis van het woord overwonnen in ons leven.
Onze tong en mond worden weer een instrument in dienst van de HEERE! Als het liefde-vuur van Christus brandt in ons leven wordt leugenachtigheid steeds meer overwonnen, komt er oprechtheid voor in de plaats. We worden betrouwbaar voor de mensen om ons heen want we hebben liefde voor de waarheid.
Dan willen we óók práten over Gods waarheid. De kerk zal ‘pijler en fundament van de waarheid’ zijn. Zij wil staan op de brés voor de waarheid van Gods Woord. Het betrouwbare Woord van schepping, van de verlossing én van hérschepping is gegeven om de wereld te redden uit de crisis van het Woord.
De nieuwe wereld
De God van de Schepping houdt alles in Zijn Hand. Daarom hoeven we ons ook niet te laten imponeren door complottheorieën. Machtige wereldleiders kunnen zich niet roeren of bewegen zonder de wil van God. Deze God maakt een nieuwe wereld waarin geen onoprechtheid en geen leugen meer is. In het Nieuw Jeruzalem komt 'niemand die zich bezighoudt met gruwelen en leugens', Openb. 21:27. De klácht van Psalm 12 is er niet meer nodig en de mácht van de vader van de leugen is voorgoed voorbij!
God gaat een nieuwe wereld stichten op recht en op gerechtigheid.
Daar mag je vast op vertrouwen.
Want Gods Woord is louter en volkomen rein.