Printen

GS Meppel – Impressie 08 / GKv/NGK fusie Kampen 1

 

D.J. Bolt

18-11-17

 

Elf november is de dag, een historische dag, daar in Kampen. De weg naar eenheid tussen de kerkverbanden van GKv en NGK werd geasfalteerd met besluiten van een gezamenlijke vergadering van de vrijgemaakte generale synode en de Nederlands gereformeerde landelijke vergadering. Behalve die combi-vergadering waren er ook andere activiteiten: 7 toespraakjes van bekende Nederlanders, een meditatie, workshops, en 's avonds een kerkdienst met een viering van het Avondmaal.

Maar nu focussen we ons op de hoofdzaak: de eenwordingsbesluiten en hun bespreking. De volgende keer hopen we aandacht te geven aan andere zaken op deze dag.

 

Het was het uur der waarheid, daar in de IJsselstad. Weliswaar hadden de beide landelijke vergaderingen al uitgesproken dat ze verder wilden met elkaar. Maar de kerken zelf in de representatie van hun afgevaardigden moesten natuurlijk wel het hoogste en laatste woord hebben. Zij beraadslagen en beslissen in de meeste vergadering immers? Daarover eerst.

 

De vergadering

 

We hebben met verbazing naar de gang van zaken op de combi-synodevergadering gekeken. Die verliep op een wijze die we bij GKv-synoden nog nooit hebben meegemaakt. We lichten onze verwondering toe.

 

Er was een uiterst belangrijke zaak aan de orde: de eenwording van twee kerkverbanden die 50 jaar geleden uit elkaar gingen. Je mag dan verwachten dat voor besprekingen hoe het precies verder moet, alle tijd wordt genomen. Echter niets was minder waar. Een aantal waarnemingen.

 

De 13 afgevaardigden die het woord vroegen werd de pin op de neus gezet: twee minuten spreektijd en niet meer. En daar werd (veelal) de hand aan gehouden. De voorzitter ds. W. Smouter interrumpeerde regelmatig de sprekers en maande hen tot afronden van hun bijdrage. Nota bene, op zo'n cruciaal gebeuren, maar twee minuten. Terwijl het moderamen bij monde van ds. K. Harmannij zijn lange toelichtings- en beantwoordingstoespraken ongebreideld kon houden…

Het was gewoon ergerlijk dat de afgevaardigden hun verhaal niet geheel konden uitspreken, zelfs er soms toe moesten overgaan te spreken in de derde versnelling om de voorzitter tot vriend te houden.

 

En ook heel merkwaardig, het bleef bij die ene eerste ronde. Geen tweede ronde waarin alsnog zaken konden worden toegelicht, of afgevaardigden op elkaars bijdragen konden reageren. Geen gelegenheid tot amendering van de voorstellen, laat staan discussie daarover. Niets van dat alles.

Was er dan misschien niets dat nadere bespreking behoefde, geen kritiek die moest worden verwerkt in wijzigingsvoorstellen? Ja, massa's, we zullen daar het een en ander van laten zien. En zie ook Verslag 21 met weergaven van de toespraken in extenso.

Maar was misschien de agenda te krap bemeten zodat de broeders en zusters, (ja de NGK had ook vrouwelijke afgevaardigden meegestuurd, daar heb je het al!) wel ingetoomd moesten worden? Ook niet, want de hele zaak was in ongeveer een uurtje gepiept terwijl er nog de hele middag voorlag om, als dat moest, door te praten.

 

Nee, we vergeten het niet, na veel aandrang van afgevaardigden, stond het moderamen genadig toe zegge en schrijve één besluit op één punt te wijzigen. Echter het zijn toch de afgevaardigden die beslissen over besluiten, amendering, tegenvoorstellen, etc. en niet de leiding van de vergadering? Heel vreemd deze gang van zaken. Onbegrijpelijk, te meer omdat er fundamentele zaken aan het licht kwamen die, als je een gereformeerd hart hebt, volop bespreking behoefden. We zullen het zo zien.

 

Tussen haakjes, we laten in dit verhaal de wettigheid van deze vergadering buiten beschouwing. Daarover heeft een van de afgevaardigden, br. J.J. van der Tol, het nodige gezegd, zie zijn bijdrage in Verslag 21, click hier.

 

Gereformeerde kerk?

 

Moderamenscriba ds. K. Harmannij lichtte de voorstellen breedvoerig toe. Hij gaf aan dat in de voorstellen met opzet niet over één kerk werd gesproken. In plaats daarvan staat er kerkgemeenschap. De predikant motiveerde dat met het idee dat pas als Christus weerkomt er van één kerk kan worden gesproken. Want wij kunnen die niet maken immers?

Nee, daar heeft hij gelijk in. Tegelijk spreekt onze gereformeerde belijdenis wél van één katholieke of algemene kerk. En die is er niet pas bij de wederkomst maar 'deze kerk is er geweest vanaf het begin van de wereld en zal er zijn tot het einde toe' (NGB art. 27). Je mag toch verwachten dat dit artikel ongeveer uit het hoofd wordt gekend in het vrijgemaakte gremium?

 

Dus voortaan werken GKv en NGK aan één geloofsgemeenschap. Is dat een gereformeerde geloofsgemeenschap? We hebben met toenemende verbijstering de bijdragen van m.n. de Nederlands gereformeerden aangehoord. We waanden ons weer 50 jaren terug in de hitte van de strijd om het behoud van het gereformeerde karakter van de vrijgemaakte kerken. Het was soms alsof we ds. B.J.F Schoep hoorden oreren. Alsof de geest rondwaarde van de Open Brief (31-10-1966) gericht aan de Tehuisgemeente in Groningen, bedoeld ter versterking van het revolutionaire gedrag van ds. A. van der Ziel c.s. En ja, er was ook een afgevaardigde van de Tehuisgemeente die in onvervalst buitenverbands dezelfde taal uitsloeg als in de zestiger jaren van de vorige eeuw. We hoorden allerlei echo's daarvan. 

Een paar citaten van dat prominente lid (Hoekstra) van de Tehuisgemeente:

 

'Waarom daar [besluit 1] toch zo angstvallig de vrijheid beperken die we in Jezus hebben gekregen? Vele leden en ook gemeenten zowel NGK als GKv voelen zich allang niet meer geheel of gedeeltelijk gebonden aan de oude belijdenisgeschriften en de overregulering van het gereformeerde kerkrecht. Het enige boek dat naast de Bijbel in lijn gezet mag worden is wat ons betreft het boek van de natuur, Gods schepping. En wat de gebondenheid betreft is dat alleen in de liefde en genade van Jezus Christus, onze Heer. We kunnen en willen ons niet meer thuis voelen in de gereformeerde geloofsbunker.'

 

En even verder

 

'We willen echter wel van ganser harte met elkaar onderweg zijn naar het nieuwe Jeruzalem, wat ook de titel van Ps. 133 is waar de meditatie vanochtend over ging. Dat het tempo of de omstandigheden van de gemeente op deze weg verschillend zijn zal daarbij geaccepteerd moeten worden. Elkaar in liefde dienen, bemoedigen en tot voorbeeld zijn is vanzelfsprekend en dat gaat heel wat soepeler zonder een betonblok aan de voeten.'

 

Hoe is het mogelijk dat dit soort uitspraken gehoord en getolereerd wordt op een gereformeerde meeste vergadering? Het zou toch normaal zijn geweest als de vergadering onmiddellijk geschorst werd en de geachte afgevaardigde stevig aan de tand gevoeld over zijn geloof en belijden? Zo hoort het toch in een kerk of kerkelijke vergadering, die er op staat het kostbare predicaat gereformeerd te voeren? 

Precies, dat deed die orthodox-gereformeerde synode van Amersfoort-West, 1967 wél. Zij wilde van de Noord-Hollandse afgevaardigde B.J.F. Schoep een nadere verklaring over zijn in de Open Brief verwerkte ketterse publicaties vóórdat hij aan de werkzaamheden van de synode mocht deelnemen. Hij weigerde dat evenwel halsstarrig. Er bleef de synode niets anders over dan hem niet toe te laten.

 

Maar anno 2017 kan op een GKv/NGK synode een afgevaardigde rustig zeggen lak te hebben aan de gereformeerde belijdenisgeschriften. Het geeft hooguit wat wenkbrauwfronsen en ongemakkelijk schuifelen op stoelen bij sommige vrijgemaakten die nog niet uit de hermeneutische bocht zijn gevlogen.

Ja, GKv-scriba Harmannij 'respecteert' dit spreken zelfs. En probeert vervolgens zwakjes wat tegengas te geven: GKv- en NGK-deputaten hebben elkaar 'op de binding aan de gereformeerde belijdenis gevonden'. Maar voorzitter Smouter lijkt het prima te vinden allemaal. Deze NGK-taal verstaat hij uitstekend. Hij let alleen op spreektijd overschrijdingen.

 

In deze bespreking kwam nu precies boven water drijven wat de vrijgemaakte minderheidsdeputaat-kerkelijke-eenheid ds. J. Wesseling c.s. nu al jaren vermoeden en proberen aan het licht te brengen: in de praktijk van de NGK functioneert de binding aan de gereformeerde belijdenis niet of nauwelijks. Dat is de rauwe werkelijkheid die op deze zaterdag in november in alle onbeschaamde brutaliteit tot uiting kwam, maar door andere DKE-leden tot nu toe krampachtig onder de publieke korenmaat werd gehouden.

 

Die ene afgevaardigde uit de beruchte Tehuisgemeente stond niet alleen. Laten we ook nog afgevaardigde Ebbers, NGK Steenwijk, citeren:

 

'Kijken we naar de binding aan de belijdenisgeschriften. In Steenwijk hebben we bijvoorbeeld andere formuleringen in het ondertekeningsformulier. Daar hebben we diep over nagedacht. Ik heb erover gesproken met collega's. Als we nu dit gaan doen, als we van bovenaf in naam van hereniging nu dit en dat formulier moeten ondertekenen dan zegt NGK Steenwijk, 'daag'. En dan heb je een probleem dus. En dat gaat op meerdere punten gebeuren.

Het is een hele mooie bus die hier rijdt maar hij moet niet de bocht uitvliegen.'

 

Is het wonder dat die GKv-kerk in Steenwijk 'om de hoek' samenwerking met de plaatselijke NGK beperkt tot een gezellig kopje koffiedrinken van de wederzijdse predikanten?

En wie zei er ook al weer dat de NGK is veranderd en 'zich aan de gereformeerde belijdenis gaat binden' …?

 

Voor ieder die gereformeerd wil blijven is dit de kern waarom het draait en had moeten gaan in NGK-tempel daar in Kampen. Er had geducht over deze opvattingen moeten worden doorgesproken. De kernvraag had moeten worden beantwoord: wat willen wij en waar gaan we naar toe? Kortom, willen we samen gereformeerde-kerk-zijn of niet?

Besluit 1 stelt

 

Met vreugde herkennen we over en weer de inzet om trouw te blijven aan de Schrift en de Gereformeerde belijdenis.

 

Maar dat is gezien de uitlatingen op deze vergadering toch een leugen?

 

Gereformeerd kerkverband?

 

Staat er een nieuwe kerkgemeenschap op stapel waarin wordt mee- en samengeleefd volgens de principes van de gereformeerde kerkorde en het kerkrecht? Want dat is de bedoeling volgens besluit 1.

Maar het is een illusie dat dat met deze kerken kan worden bereikt. NGK is doodsbenauwd en allergisch voor kerkordelijke bindingen. Het werd in alle toonaarden door hun afgevaardigden verwoord. De 'plaatselijke gemeente' wordt haast als een heilige koe geknuffeld. Een kerkverband mag alleen het aller-allernoodzakelijkste regelen anders wordt de 'ruimte van God gekregen' ingeperkt (Hoekstra). Om die ruimte en vrijheid gaat het de NGK.

 

Laten we maar weer even luisteren naar afgevaardigde Ebbers. Hij refereert aan de mooie volzin in besluit 1: In de vormen van het kerk-zijn baseren we ons beide op het Gereformeerde kerkrecht, waardoor onderlinge verschillen goed overbrugbaar zijn

Ebbers:

 

Beste mensen, dit is gewoon praten over illusies, werkelijk! Dit moeten we niet doen. We verschillen echt pittig hoe we onze kerken inrichten. Jullie zeggen: ja, we bewegen naar elkaar toe, de vrijgemaakte kerk wordt wat minder centralistisch de laatste jaren, in de NGK wordt het een beetje centralistischer.

Beste mensen, dit is echt een chotspe [brutaliteit], zou je kunnen zeggen. Natuurlijk, inderdaad, de GKv beweegt zich wat meer van het centralisme af, maar de NGK is al decentraal zolang als ik leef, en ik ben 50 jaar. Bij ons zit dat echt in de genen.

 

Zo is het maar net. Rauw en recht voor z'n raap.

 

En eerlijk gezegd, NGK heeft ook wel wat te vrezen voor de GKv. De Nederlands gereformeerden zouden de gloednieuwe vrijgemaakte kerkorde, KO 2014, eens moeten bestuderen. Want dan wordt duidelijk dat deze kerkorde (waar ook ds. Harmannij intensief aan heeft meegewerkt!) juist centralistischer hiërarchischer trekken heeft vastgelegd. We duiden ze nu maar even kort aan maar op deze site is de hele discussie daarover met het deputaatschap kerkorde te vinden[1].

Nee, de NGK zal niet meegaan met de overregulering van het gereformeerde kerkrecht (Hoekstra). Ruimte, vrijheid, ongebondenheid zijn kernbegrippen in deze kerkgemeenschap. Dat is ook vastgelegd in de preambule van het Nederlands gereformeerd Akkoord van Samenleven (AKS) immers:

 

2. Uitspraak

De​kerken​spreken​uit,​dat​het​al​of​niet​aanvaarden​van​het​(een)​kerkelijk​akkoord​geen​oorzaak van​breuk​of​verwijdering​mag​zijn​tussen​gemeenten​dieéén​zijn​in​geloof​en​belijden.

 

3. Verzoek

De​kerken​verzoeken​alle​gemeenten​die​bezwaren​hebben​tegen​aanvaarding​van​het​(een) kerkelijk​akkoord​zich​zoveel​mogelijk​te​richten​naar​hetgeen​met​de​meeste​stemmen goedgevonden​wordt,​en​inzonderheid​haar​medewerking​te​verlenen​aan​en​haar​stem​te​doen horen​op​de​gemeenschappelijke​vergaderingen,​ook​al​kan​voor​hetgeen​daar​wordt​besloten geen​medeverantwoordelijkheid​worden​gedragen.

 

Dat is inderdaad een 'pittig' (Ebbers) verschil met de gereformeerde kerkordelijke beginselen en niet overbrugbaar als je als kerken gereformeerd wilt samenleven. Op deze wijze kunnen Hoekstra, Ebbers e.a. dus rustig en onbedreigd deel uit maken van het NGK-kerkverband. En zij zullen zich niet laten binden.

 

Liefde

 

Het klonk zo mooi in de ruime Nederlands gereformeerde Nieuwe Kerk in Kampen.

 

Komt, ziet hoe goed, hoe lieflijk is 't

als zonen van Isrels huis als broeders samenwonen,

in vrede bij elkander zijn. (Ps 133, berijmd)

 

Het werd door velen met overgave gezongen zowel in het Nederlands als in het Jiddisch. Wat een genegenheid tot elkaar. Broeder- en zusterliefde!

Daarvan getuigde ook besluit 1:

 

'het verlangen uit te spreken om zo spoedig mogelijk te komen tot één kerkgemeenschap…'

 

Dat is toch ook vanzelfsprekend als broeders en zusters elkaar gevonden hebben? Zo spoedig mogelijk samen verder? Het heeft immers al 50 jaren geduurd en de laatsten die de scheuring in de zestiger jaren nog hebben meegemaakt, zeker zij die daarin een leidende positie hebben gehad, zijn op hoge leeftijd gekomen. Dus opschieten!

 

Hoe anders was ook op dit punt weer de gure werkelijkheid op de combi-synode. Juist dit ene punt, de bepaling zo spoedig mogelijk, werd uit de besluittekst verwijderd! Hoe kon dit toch?

We geven nu maar een korte impressie. We hopen de volgende keer wat meer in te gaan op de achtergronden hiervan. Laten we proberen in de schoenen van een kerklid uit  beide kerken te gaan staan.

 

De NGK-er is zeer beducht voor volledige eenwording met de vrijgemaakten. Niet alleen hun getalsmatige overmacht maar ook hun organisatorische kracht en 'genen' worden gevreesd. De uitdrukking 'binden aan' alleen al wekt rillerige reacties op in het NGK-vlees.
Van de andere kant is een ondersteunende 'grote broer' wel aantrekkelijk, als hij zich beperkt tot faciliteren tenminste. Gelukkig ziet hij de GKv al jaren veranderen in hun 'de-centralistische' richting.

 

De GKv-er wil heel graag één worden met NGK. Kennis van de kerkgeschiedenis belemmert niet meer om twee handen naar NGK uit te steken. Integendeel, allerlei ontroerende verhaaltjes hoe slecht binnen-verbanders zich hebben gedragen bij de breuk doen het goed en jagen de emoties aan te verootmoedigen en vergeving te vragen. Ja om zelfs excuses te gaan vragen van breukvoorgangers die hun gemeente in de loop van de jaren hebben 'misvormd'.    

De GKv-er voelt het sterke verlangen in de grote verdeeldheid en secularisatie van deze tijd een daad te stellen. Om zo af te komen van het imago van scherpslijperij en letterknechterij.

 

Liefde tussen GKv en NGK, komt vooralsnog naar onze waarneming vooral van één kant. Waren er in Kampen niet veel vurige vrijgemaakte woorden bij lauwe Nederlands gereformeerde harten? Als NGK prominent De Boer (Ad) zondagmorgen naar de kerk gaat verwacht hij immers niet dat iemand hem zal vragen 'hoe het in Kampen was'.

En zou de toenadering van m.n. GKv ook niet vooral gebaseerd zijn op negatieve 'scheurbuik' gevoelens? En missionaire drang die zich richt op de meest nauwe verwanten?

 

Wij hebben de aanpassing van besluit 1, ondanks de soepele wending die scriba Harmannij er bij bedacht, toch ervaren als gebrek aan echte liefde tot elkaar. Geen echte liefde die voortkomt uit het leven op een gemeenschappelijk fundament van Christus en zijn Woord. Op een verbrokkelde confessionele ondergrond probeert de ene kerkengroep nog krampachtig zijn gereformeerde imago op te poetsen terwijl de andere daar in de breedte van zijn kerken allang geen boodschap meer aan heeft.

 

Ondanks al de vreugde op St. Martinusdag verlieten wij met een treurig hart de Broederweg in Kampen.

 

NOTEN

[1] Click hier. In de rubriek Kerkrecht zijn rond de onderwerp meerdere artikelen te vinden..